Buxoro muxandislik texnologiya instituni

2.2-jadval 
STRG sorbentining fizik-kimyoviy tavsifi 
№ 
Ko`rsatkich nomi 
Me`yor  
Sinash usuli 
1 
Tashqi ko`rinishi 
Xira kulrang-qoramtir 
rangli sochiluvchan 
mahsulot 
Ko`z bilan ko`rib 
2 
Kullanishi, % dan ko`p emas 
8.5 
GOST 17818.4-90 
bo`yicha 
3 
Suvli so`rib olganligi pH, dan ko`p emas 
6 
GOST 17818.6-90 
bo`yicha 
4 
Namlikning miqdori, % dan ko`p emas 
1 
GOST 17818.1-90 
bo`yicha 

---

61 
 
5 
Uyum zichligi, kg/m
3
 dan ko`p emas 
12 
GOST 
16.0.689.031-74 
bo`yicha 
6 
Oltingugurt miqdori, % dan ko`p emas 
0.3 
GOST 17818.17-
90 bo`yicha 
 
       Neftni  yutgan  sorbent  cho`kmaydi,  yonidagi  yuzalarni  ifloslamaydi,  neft 
mahsulotlarini  to`liq  yutganda  60-80  sutka  davomida  cho`kmaydi.  Sorbent 
suzuvchanligining  bunday  yuqori  darajasi  uning  yuqori  gidrofob  yuzasi  va 
strukturasi  (termoparchalangan  grafit  g`ovaklaridagi  havoni  suv  siqib  chiqara 
olmaydi). 
       Sorbent STRG hozirgi vaqtda qo`llaniladigan sorbentlardan o`zining xossalari, 
sorbsiyalash  mexanizmi,  strukturasi  va  adgeziyaning  yuqori  qiymati  bilan  qulay 
farq 
qiladi. 
Taklif 
qilinayotgan 
sorbentga 
analog 
(o`xshash) 
bo`lib 
ko`piklantirilgan  polistirol  asosida  “Praymsorb”  (AQSH  da  ishlab  chiqarilgan) 
sorbenti  xizmat  qiladi.  Ammo  uning  sorbsiyalovchi  imkoniyatlari  sorbent  STRG 
nikiga qaraganda ikki marta past. Bundan tashqari “Praymsorb” qisman  benzinda 
eriydi  va  115
0
C  da  suyuqlana  boshlaydi.  STRG  yutish  vaqti  10  soniyadan  3 
daqiqagacha,  qachonkim  “Praymsorb”  neft  mahsulotlarini  5  daqiqa  davomida 
adsorbsiyalaydi,  boshqa  bunga  o`xshagan  sorbentlar  esa  30  daqiqadan  24 
soatgacha. Narxi bir xil bo`lishiga qaramasdan, sorbent STRG ning 1 kg 55 kg neft 
mahsulotini,  “Praymsorb”  sorbenti  esa  –  27  kg  yutadi.  Shunday  qilib  sorbent 
STRG S.S.Shomansurov ishida temir yo`l transporti korxonalari oqava suvlarining 
yuqori  konsentrlangan  chiqindilaridan  neft  moylari  aralashmalarini  ajratib  olish 
uchun  qo`llanilgan  edi.  Bu  holda  maksimal  adsorbsiya  36%  ga  yetdi. 
Desorbsiyalashda  sorbent  adsorbsiya-desorbsiya  davrining  har  birida  o`zining 
faolligini  9%  gacha  yo`qotar  edi  va  uni  5  martagacha  qo`llash  mumkin  edi. 
Sorbent  xuddi  shunday  “Sho`rtanneftgaz”  UDP  obyektlaridan  olingan  neft  bilan 
ifloslangan oqava suvlar va tuproqni tozalash uchun qo`llaniladi. Aniqlashlaricha, 
yangi  sorbent  yaxshi  rivojlangan  yuzaga  ega  bo`lib.  Bu  yuza  o`zining  haqiqiy 
og`irligidan  30  dan  60  martagacha  ko`p  neft  mahsulotini  adsorbsiyalashga  imkon 

---

62 
 
beradi.  Yig`ilgan  neftni  siqib  olgandan  keyin  sorbentni  kamida  yana  3  marta 
samarali qo`llash mumkin. 
       2.3-jadvalda adsorbrnt STRG tomonidan turli moddalar adsorbsiyalanishining 
natijalari keltirilgan.