Buxoro muxandislik texnologiya instituni

1.5.2. Benzinlarning guruhli uglevodorodli tarkibi. 
       Benzinlarning  guruhli  uglevodorodli  tarkibini  adsornsion  –  krioskopik  usul 
(yarim mikro usul) bilan aniqladik, O`z R. FA. ONKI ishlanmasi. 
       Usulning  mohiyati  istalgan  neft  mahsuloti  qat`iy  selektiv  sorbentlar  orqali 
xromotografiyalanishidan  oldin  va  undan  so`ng  siklogeksanli  eritmasining 
kristallanish  harorati  depressiyasidan  iborat.  Bunda  bir  namunada  uglevodorodlar 
ikkita  guruhining  miqdori:  aromatiklarniki  –  ularni  faollashtirilgan  silikagel  KSK 
bilan  chiqarib  yuborganda  va  normal  tuzilishli  paraffin  uglevodorodlarni  –  seolit 
CaA  bilan  chiqarib  yuborganda  aniqlanadi.  Adsorbentlar  bir  fraksiyadan  bo`lishi 
kerak  0.25-0.5  mm,  6  soat  davomida  tegishli  ravishda  180
0
C  va  450
0
C  haroratda 
degidratlangan  bo`lishi  kerak.  Ikki  bosqichda  bajariladigan  adsorbsion  – 
krioskopik  tahlil  uchun  sinalayotgan  neft  mahsulotining  0.5  ml  25  ml 
siklogeksanda  (t
1
  –  6.40
0
C)  eritiladi,  eritmaning  kristallanish  harorati  (t
2
) 
aniqlanadi,  bu  eritma  shisha  xromotografik  kolonkadan  silikagel  KSK  orqali 

---

39 
 
o`tkaziladi.  Filtratning  kristallanish  harorati  t
3
  aniqlanadi  va  aromatik 
uglevodorodlar miqdori formula bo`yicha hisoblab topiladi: 
%
100
2
1
2
3




t
t
t
t
А
арены
 
       So`ngra filtrate xuddi shu sharoitlarda seolit CaA orqali o`tkaziladi va ikkinchi 
filtrat  kristallanishi  harorati  (t
4
)  n-parafinlar  miqdorini  quyidagi  formula  bo`yicha 
aniqlash uchun aniqlanadi: 
%
100
2
1
3
4





t
t
t
t
А
алканы
н
 
       100%  dan  ayirmasidan  izo-parafin  +  naften  uglevodorodlarning  yig`indisi 
aniqlanadi.  Filtrlanish  tezligi  1  soniyada  1  tomchi,  bu  esa  bir  soatda  1  hajm 
adsorbentda 4.0 haj eritmaga yoki 1 ml/daqiqada oqim tezligiga to`g`ri keladi. 
       Ochiq  neft  mahsulotlarining  guruhli  uglevodorodli  tarkibini  aniqlashning 
prinsipial sxemasi 1.1-rasmda keltirilgan. 
 
 
 
 
 
a)  Aromatik uglevodorodlarni aniqlash 
0.5 
 
 
 
 
 
 
 
 
b)  n-parafin uglevodorodlarni aniqlash 
Neft mahsulotidan 0.5 gr (I) 
20-30 ml siklogeksan, t
1
=6.52 (II) 
I ning II dagi 2-3 %li 
eritmasi 
T
2
 aniqlash, τ=15 daqiqa 
T
3
 ni aniqlashning I – filtrati, τ=15 daqiqa 
Silikagel KSK orqali xromotograflash, 10 gr 
fr. 0.25-0.5 mm 
V=4.0
    
                    
  τ             
   
 
 
   
 
 
 
   
 
      
 
Formula bo`yicha hisoblash, mol % 

---

40