Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Mitsellani distillatsiyalash.
 Mitsella juda oson qaynaydigan (qaynash harorati 
past)  erituvchidan  va  deyarli  uchuvchan  bo'lmagan  moydan  tarkib  topgan. 
Ekstraktordan  chiqayotgan  mitselladagi  moy  konsentratsiyasi  unchalik  yuqori 
bo'lmasa,  erituvchini  oddiy  bug'latish  usulida  haydash  mumkin.  Mitsellaning 
konsentratsiyasi  oshishi  bilan  uning  qaynash  harorati  ham  juda  tez  ko'tariladi.  Shu 
sababli  haydash  haroratini  pasaytirish  va  jarayonni  tezlashtirish  maqsadida 
erituvchini  vakuum  ostida  yoki  suv  bug'i  ta'sirida  haydash  qo'llaniladi.  Yog'-rrioy 
sanoatida  erituvchini  haydash  jarayonsi  distillatsiya  deb  nomlanadi.      Erituvchini 
mitselladan  haydashning  turli  bosqichlarida  turli  distillatsiya  usullaridan-
qizdirilayotgan  sirt  yuzasidan  pastga  qarab  oqayotgan  yoki  yuqoriga  qarab 
harakatlanayotgan  yupqa  qatlamda  (plyonkada)  distillatsiyalash,  mitsellani  purkab 
distillatsiyalash  va  mitsellaning  ma'lum  massasi  qatlamida  distillatsiyalash 
usullaridan foydalaniladi. 
Ishlab chiqarish korxonalari qurilmalarida mitsella distillatsiyasi ko'pincha ikki 
va uch bosqichli sxema asosida amalga oshiriladi. ND-1250 ekstraksion liniyasining 
ikki  bosqichli  distillatsiya  qurilmasi  atmosfera  bosimi  ostida  ishlaydigan  yupqa 
qatlamda  (plyonkada)  dastlabki  distillatsiyalash  moslamasi  (5.13-rasm)  va  vakuum 
ostida (qoldiq bosim 8 kPa gacha) ishlaydigan yakuniy distillatordan tashkil topgan. 

---

88 
 
Yupqa  qatlamda  dastlabki  distillatsiyalash  qurilmasi  trubkalar  seksiyasi  1  va 
separator  2  dan  tashkil  topgan.  Umumiy  qizdirish  yuzasi  100  m2.  Mitsella  nasos 
orqali trubkalarning pastki qismidan yuboriladi. 
Trubkalarning  tashqi  oraliq  bo'shliqlariga  180-220  °C  harorat  ostidagi 
qizdirilgan  bug'  yuboriladi.  Trubkalar  ichidan  o'tayotgan  mitsella  bu  trubkalar 
balandligini  taxminan  1/3  qismiga  yetib  kelganida  qaynay  boshlaydi.  Qaynash 
davomida  erituvchi  bug'larning  juda  katta  miqdori  hosil  bo'ladi.  Ular  mitsellaning 
qizdi-rilgan  trubkalar  ichki  yuzasida  yupqa  qatlam  (plyonka)  hosil  qilib,  yuqoriga 
qarab  juda  katta  tezlikda  yo'nalishiga  olib  keladi.  Trubka  ichki  yuzasidagi 
mitsellaning juda yupqa qatlami undan erituvchming juda ham tez bug'lanib ketishiga 
imkon  yaratadi.  Mitsella  va  erituvchi  bug'lar  aralashmasi  separator  plastinalari  3  ga 
tegib,  undan  apparat  devorlari  tomonga  yo'naladi.  Bu  yerdan  dastavval 
konsentrlangan  mitsella  yakuniy  (to'la,  oxirigacha)  distillatsiyalashga  yuboriladi. 
Yupqa  qatlam  (birinchi  bosqich)  distillatori  yaxshi  ishlashining  asosiy  sharti-unga 
yuborilayotgan  mitsella  haroratining  qaynash  nuqtasiga  yaqinligidir.  Shuning  uchun 
haydashdan  oldin  mitsella  issiqlikalmashtir-gich  orqali  o'tadi.  Birinchi  bosqichda 
distillatsiyalash 6-10 min  davom  etadi. Bunda  mitsellaning konsentratsiyasi 10-15% 
dan 85% gacha oshadi.  
      Erituvchini  oxirigacha  ajratib  olishga  mo'ljallangan  yakuniy  distillatorda  (5.14-
rasm)  mitsella  vakuum  ostida  purkaladi,  yupqa  qatlamda  bug'latiladi  va  suv  bug'i 
yordamida erituvchi haydaladi. Distillator uch kameradan (purkab bug'latish 1, yupqa 
qatlamda bug'latish 2, dezodoratsion 3) va tomchiushlagich 4 dan iborat. 
 
 
 

---

89