Buxoro muhandislik-texnologiya instituti buxoro davlat universiteti

9. Qobiliyatlarning namoyon bo`lishi. Shaxsning muayyan faoliyatini muvaffaqiyatli egallashi, shuningdek uni ijodiy ravishda amalga oshirishning shartlari hisoblangan xususiyatlariga qobiliyat deyiladi. Kishi qobiliyatlari ikkita asosiy turga: maxsus qobiliyatlar va umumiy qobiliyatlarga bo`linadi. Kasbiy faoliyatning faqat ayrim turlarida (masalan, musiqa, sport va boshqalar) namoyon bo`ladigan qobiliyatlarni maxsus qobiliyatlar deb ataydilar. Intellektual qobiliyatlar (ziyraklik va topqirlik diqqatning taqsimlanishini, biror mavzuni tez esda qoldirish, aqlning o`tkirligi va boshqa­lar) umumiy qobiliyatlarga misol bo’la oladi.
Ishchida mazkur sifatlarning bor-yo`qligi va qay darajada namoyon bo`lishiga qarab ko`rsatilgan har bir yo`nalishga (9.1dan 9.9 gacha) quyidagicha baho berish mumkin:
5- mazkur sohaga oid qobiliyatlarning yaqqol namo­yon bo`lishi;
4- qobiliyatlarning qisman bo’lsada ifodalanishi bilan boshqalardan ajralib turishi;
3- mazkur sohaga oid qiziqish, ko’nikma va malakalarning namoyon bo`lishi;
2- qobiliyatning yo`qligi, malakalarning yetarli emasligi;
1- mazkur faoliyatga nisbatan qobiliyatsizlik va qiziqishlarning yo’qligi.
10. Xarakterning umumiy sifatlari. Xarakter shaxsning hayoti jarayonida tarkib topgan intellektual, emotsional va irodaviy xususiyatlari yo`nalishining yig’indisidan iboratdir. Boshqacha qilib aytganda, xarakter - bu shaxsning aniq hayot sharoitlari ta’sirida vujudga kelgan muayyan xulq tarzidir. Kishining xarakterida, odatda, avvalo, shaxs xulqining hamma tomonlarida iz qoldiradigan ba’zi bir xilma-xil tartibda birga qo`shilib keladigan umumiy xislatlar ajralib turadi. Xarakterning mukammalligi, barqarorligi, qat’iyligi va kuchi bunday xislatlar qatoriga tegishlidir. Masalan, xarakterning juda kuchli bo`lishi bi­lan birgalikda uning bir tomonlama va tor ekanligi yoki yetarlicha barqaror bo`lmagan to`liqligini ham uchratish mumkin.
Energetika soxasidagi ishchi faoliyatida namoyon bo`luvchi (shaxs kartasida ko`rsatilgan) 10 ta xarakter sifatiga quyidagicha baho qo`yish talab qilinadi:
5- mazkur sifat to`liq va barqaror namoyon bo`ladi;
4- mazkur sifat tez-tez namoyon bo`lib turadi;
3- mazkur sifat ba’zida namoyon bo`ladi;
2- mazkur sifatning ishchi xulq-atvorida ifoda­lanishi noma’lum;
1- mazkur sifat xali shakllanmagan va xulqida ifodalanmagan.