Buxoro davlat universitetining

o
unlisi 
a
tarzida 
(kasmanavt, 
kasmadrom, limanad, arkestr, mikrafon 
kabi) talaffuz qilinsa, 
kartoshka, direktor, diktor, agressor
so‘zlarining urg‘usiz bo‘g‘inida 
kelgan 
o
unlisi qisqa 
i
tarzida 
(kartishka, direktir, diktir, agressir
kabi) 
talaffuz qilinadi. Bu tipdagi ruscha-internatsional so‘zlar tarkibidagi 
o
tovushining goh 
a
, goh 
i
kabi aytilishi ularning urg‘usiz bo‘g‘inda 
kelishi bilan bog‘liqdir. 
Tovushning so‘zdagi o‘rni, urg‘uli yoki urg‘usiz bo‘g‘inda kelishi 
bilan bog‘liq holda yuz beradigan o‘zgarishlar 
pozitsion o‘zgarishlar
deyiladi. Pozitsion o‘zgarishlarning quyidagi turlari bor: 
Proteza
so‘z boshida bitta unlining orttirilishidir. Odatda, 
aksariyat sonor r tovushidan oldin o‘ unlisi orttiriladi: ro‘mol - 
o‘ramol, ro‘za - o‘raza. Ayrim holatda so‘z boshida sirg‘aluvchi va 
portlovchi ikki undosh qator kelganda i yoki u unlisi orttirilishi 
mumkin: shkaf-ishkaf, stol-ustol, stul-ustul.
Epenteza
so‘z boshida, o‘rtasida va oxirida ikki undosh qator 
kelganda, unli tovushning orttirilishidir: fikr - fikir, hukm - hukum, 
uzr - uzur. 
Epiteza
so‘z oxirida bir o‘rinda kelgan ikki undoshdan so‘ng a 
tovushining qo‘shilish hodisasidir: disk - diska, bank - banka, tank - 
tanka, kiosk – kioska kabi. 

---

65 
Prokopa
so‘z boshida unli yoki undosh tovushning tushib qolish 
hodisasidir: yigna - igna, yog‘och - og‘och, yirik - iri.
Sinkopa
hodisasiga binoan so‘z o‘rtasidagi va oxiridagi keng 
unlilar tor unlilar kabi talaffuz qlinadi va ayrim holatlarda tushib 
qoladi: traktor - traktir, direktor - direktir, generator - generatir kabi.