Buxoro davlat universitetining

urg‘uli bo‘g‘in
, urg‘u 
olmagan bo‘g‘inlar esa 
urg‘usiz bo‘g‘in 
deyiladi. Masalan: 
Sizlarning 
matonatli mehnatlaringiz Ulug‘ Vatan urushi yillaridagi muqaddas 
g‘alabamizni yaqinlashtirdi. (S. Karomatov) 
Bu gapdagi har bir so‘z 
o‘z urg‘usiga ega (chunonchi, 
«sizlarning»
so‘zida uchta bo‘g‘in 
bo‘lib, oxirgi bo‘g‘in 
(-ning)
urg‘u olgan; 
«matonatli»
so‘zida to‘rtta 
bo‘g‘in bo‘lib, oxirgi bo‘g‘in 
(-li)
urg‘u olgan va hokazo). Bundan 
tashqari, shu gap tarkibidagi 
sizlarning
so‘zi boshqa so‘zlarga 
nisbatan kuchliroq talaffuz qilinadi. Demak, har xil obyektga – so‘z 
tarkibidagi biror bo‘g‘inga ham, gap tarkibidagi ayrim so‘zga ham 
urg‘u tushishi mumkin. Shunga ko‘ra, urg‘u ikki turga ajratiladi: 
1) so‘z urg‘usi (yoki leksik urg‘u) 
so‘z bo‘g‘inlaridan biriga 
tushadigan urg‘udir. Yozuvda urg‘u bo‘g‘indagi unli ustiga 
qo‘yiladigan maxsus belgi ( ´ ) orqali ko‘rsatiladi. Masalan: 
А
́́
slida 
insо
́ n tabiatní́ng oltindа́n hа́m bebahо́ mo‘jizasí́́
́
-ku! Dunyodа
́

---

57 
insondа
́ n azí́z, insondа́n qimmatlí́ narsа́ bо́rmi o‘zí́? (O.Husanov).
Leksik urg‘u so‘zning qaysi bo‘g‘iniga tushishiga ko‘ra ikki xil 
bo‘ladi: 
a) bog‘liq urg‘u; b) erkin urg‘u.
O‘zbek tilida so‘z urg‘usi, asosan, so‘zning oxirgi bo‘g‘iniga 
(masalan, 
daftár,ovóz, sari
́́q, burún 
kabi) tushadi. Shuning uchun 
so‘zlarga qo‘shimchalar qo‘shila borishi bilan urg‘u ham so‘z 
oxiridagi bo‘g‘inga ko‘cha boradi. Masalan: 
imzó-imzolá- imzolamóq, 
paxtá -paxtakór- paxtakorlár.
So‘zning biror bo‘g‘ini (masalan, 
oxirgi) bilan bog‘liq bo‘lgan urg‘u 
bog‘liq urg‘u
deyiladi. 
O‘zbek tilida so‘z urg‘usi, asosan, bog‘liq urg‘u hisoblanadi. 
So‘zning turli bo‘g‘inlariga tushishi mumkin bo‘lgan urg‘u esa