Buxoro davlat universitetining

 
2.2.2. Til undoshlari 
T
tovushi
til oldi, portlovchi, jarangsiz undosh tovush bo‘lib, 
so‘zning boshida 
(to‘ti, tuxum),
o‘rtasi 
(katta, vatan)
va oxirida 
(savat, 
qavat, harakat)
kela oladi. O‘zbek milliy tilining o‘g‘uz lahjasiga 
mansub shevalarda
t
ba’zan 
d
ga o‘tadi: 
tuz > duz, o‘t > o‘d
kabi. Bu 
o‘tishlar adabiy orfografiyada ifodalanmaydi. 
Arab, rus yoki fors-tojik tillaridan o‘zlashtirigan so‘zlardagi qator 
undoshlar tarkibidagi t tovushi talaffuzda ko‘pincha tushib qoladi: 
g‘isht > g‘ish, pastqam > pasqam, taksist > taksis 
kabi. Bu o‘zgarish 
yozma nutqda aks etmaydi. 
D
tovushi
til oldi, portlovchi, jarangli undosh tovush bo‘lib, 
so‘zning boshida (devor, do‘kon, dala), o‘rtasida (shabada, sodda, 
to‘da) va oxirida (qasd, hudud, gard ) kela oladi. So‘z oxirida kelgan 
d
tovushi talaffuzda hamma vaqt jarangsizlashadi va 
t
tovushiga 
o‘tadi: 
Asad>Asat, Samarqand>Samarqant, Xo‘jand>Xo‘jan
t kabi. 
Bu tovush ham o‘zlashma so‘zlar tarkibidagi qo‘sh undoshlar ichida 
kelganda tushib qolishi mumkin: 
farzand>farzan, baland>balan. 
N
tovushi
til oldi, portlovchi-sirg‘aluvchi, burun, sonor, jarangli 
undosh tovush bo‘lib, so‘zning boshida (nom, nima, nusxa), o‘rtasida 
(aniq, tiniq) va oxirida (un, to‘n, son) kela oladi. Bu tovush ayrim 

---

49 
so‘zlar tarkibida 
b
yoki m tovushlaridan oldin kelganda, shu tovushlar 
ta’sirida talaffuzda (yozuvda aslicha yoziladi) m tovushiga o‘tadi: 
manba>mamba, tanbal>tambal, ko‘nmadi >ko‘mmadi
kabi.