|
Afsus, razolatga botdi bu ochun,
Aybni yaratganga to'nkamoq nechun?
Senga o 7 qo 'ydilar bir ermak uchiin,
Rimga nega kehling tunislik bola?
Bilaman, sen uchun pan ha non qahat,
Zamin mozor bo ‘Isa, Afrika lahat.
O 7 qo ‘ysa, o 7 qo ‘ysin o 'z eling faqat,
Rimga nega kelding tunislik bola?
Shoir Tunisdan Rimga ish axtarib kelgan bu bechora bolaning fojiasini o‘z shaxsiy fojiasi sifatida qabul qilib, inson qadr-qimmati oyoq osti qilinayotganidan anduh chekkanini samimiy ifoda etadi. Odamlar orasidagi munosabatlarning mol- mulk, foyda va manfaatga asoslanganligi ularni bir-biriga yov qilib qo'yishi, birining oiimidan o‘zgasi quvonadigan holga tushirishi alam bilan tasvir etiladi.
Abdulla Oripov fikrlar va ehtiroslar shoiridir. Uning ijod qamrovi keng, fikri teran. badiiy mushohadalari kuchli, ehtirosi jo'shqin, parvozi yuksak. She’rlarida loqaydlik boimaganligi, jo'shqinligi va lirik tuyg'ularga boyligi bilan o'quvchilarni maftun etadi, rom qiladi.
Abdulla Oripov she’rlarida falsafiy teranlik bilan jo'shqin lirizm uyg‘unlashib ketgan. Uning «0‘zbekiston», «Munojot»ni tinglab», «Avlodlarga maktub», «Sarob», «Bahor», «Birinchi muhabbatim», «Yuzma-yuz», «Otello», «Kuz» va boshqa she’rlarida mana shu xususiyat yaqqol namoyon bo'ladi. Bu fusunkor va teran she’rlar o‘zbek milliy adabiyolining mumtoz namunalari bo‘lib. ular yuksak badiiyligi, mantiqning kuchliligi, ohangning yoqimliligi, lirik tuyg‘ularning go‘zalligi bilan ajralib turadi:
Eshilib, to ‘lg ‘onib ingranadi kuy,
Asrlar g ‘amini so 'ylar «Munojot».
Kuyi shunday bo'lsa, g'amning o'zigci Qanday chiday olgan ekim odamzod.
(«Munojot»ni tinglab»)
Abdulla Oripov o‘z she’rlarida ramziy obrazlardan, kinoya, kesatiq va pichingdan mohirona foydalanadi. Kundalik oddiy voqealar va mitti detallardan katta ijtimoiy xulosalar chiqaradi va bularni tasvirlashning yangi yo‘llarini kashf etadi. U «Abdulla Qodiriyga» she’rida o'zbek xalqining bebaho qadriyatlari, asl iste’dodning qadr-qimmati haqida mulohaza yuritib, chuqur mazmunli, hikmatga to‘la misralar yaratadi, ularni sodda va ixcham shaklda jozibador qilib aks ettiradi:
Azaliy haq gapni yashirmoq nechun,
Zaxol u o ‘q eng asl iste 'dod uchun.
Agarda koinot tegirmon bo 'lib,
Olanmi yanchsa ham, qolgay i butun.
Abdulla Oripov shc’riyati hayot haqiqatini sinchkovlik bilan kuzatish, tahlil etish natijasida hosil bo;lgan bunday teran mazmunli badiiy umumlashmalarga va ajoyib poetik xulosalarga boy. Shoir o‘zining qator she’rlarida ayol haqida shu kungacha aytilmagan, lekin aytilishi shart boigan teran fikrlarni topib, ularni mahorat bilan aks ettiradi:
Inson atab bo 'Imas hech bir, hech mahal,
Ayolni tanimas takabbur boshi.
Undayin yulduzning so ‘ngani afzal.
Agar tan olmasa senday quyoslini.
Ayol chehrasida ko ‘rsang tabassum Bilki, zamona tinch, osoyish olam.
Ayolga tilasang gar tole ta 'sum,
Dunyoni olovdan asra, ey Odam!
(«Seni ona dedim»)
Abdulla Oripov mehribon onalar, iffatli opa-singillar obrazini yaratish bilan birga, otalar haqida yozishni ham unutmaydi. Shoirning «Otalar ilgida zamon bilan vaqt» she’rida g‘amxo‘r, mehribon, mard, zahmatkash va tanti otalar obrazi ' yaratilgan:
Men ko ‘kka termulib kutmasman madad.
Do ‘st izlab har yonda kezmasman sarson.
Do ‘stu madadkor ham otadir abad,
Shoni shoning erur, armoni-armon.
Abdulla Oripov she’rlarida hayot va taraqqiyot, mehnat va ijod, ota va ona, sevinch va tashvish, g‘am va alam, ustoz va shogird, do‘stlik va vafodorlik, e’tiqod va xiyonat, olg‘irlik va nopoklik haqidagi yangi-yangi badiiy umumlashmalarning, poetik xulosalarning bo‘rtib turishi shoir ijodiga alohida bir husn baxsh ctgan, Shoirning «Ustozlarim» she’rida ifodalangan badiiy xulosa bunga yaxshi misol bo‘la oladi. Darhaqiqat, bu she’rda muallif o‘zining marhum ustozlari — «ahli shuaro» yashab ijod etgan mash’um shaxsga sig‘inish davrining tavsifnomasini yaratgan. Shu orqali ustoz shoirlarning xizmatlarini asossiz kamsitishga, ularga behuda tosh otishga qarshi turib, ustozlar ruhini shod etgan:
Do'stlaringiz bilan baham: |
