9.5. Xalqaro diversifikatsiya strategiyasi Xalqaro diversifikatsiya strategiyasining o'ziga xos xususiyatlari turli milliy bozorlarda faoliyatning turli sohalariga diversifikatsiya qilishdir. Xalqaro bozorlarda diversifikatsiya qilish bog’langan va bog’lanmagan tarmoqlar doirasida amalga oshirilishi mumkin. Bunday vaziyatda rahbariyat har bir tarmoq uchun kamida bitta strategiyani ishlab chiqish va amalga oshirishni talab qiladi, bu esa ushbu vaziyat uchun maqbul bo'lgan milliy bozorlar uchun juda ko'p variantlarga ega.
Kompaniyaning shtab-kvartirasi darajasida strategik muvofiqlashtirishning maqsadi korporativ resurslarning barcha qudratini va imkoniyatlarini har bir biznesda va har bir milliy va global bozorda barqaror raqobatbardosh ustunlikni saqlab qolish vazifasini hal qilishga yo'naltirishdir. Xalqaro diversifikatsiyani rivojlantirish bir necha bosqichda amalga oshgan.
O'tgan asrning 60-yillarigacha ko'pmillatli korporatsiyalar turli mamlakatlarda yetarlicha avtonom filiallaridan mahalliy milliy bozorlarning ehtiyojlariga xizmat qilish uchun foydalanganlar. Korporatsiyaning shtab-kvartirasi darajasida gi boshqaruvning maqsadi asosan moliyaviy boshqaruv, texnologiyani uzatish va eksportni muvofiqlashtirish funktsiyalari bilan cheklangan.
Biroq, 70-yillarda mahalliy sharoitlarni hisobga olishga yo'naltirilgan strategiyalar samaradorligini yo'qota boshladi. Yaponiya, Evropa va AQSh kompaniyalari xalqaro miqyosda kengayib borayotganligi sababli, raqobat global miqyosda turli tarmoqlarda tobora ko'payib bordi.
Xalqaro maydonda ko'plab sohalarda raqobat "urushlari" global raqobatchilarning (ayniqsa Yaponiya) strategiyalari tufayli milliy darajadan global darajaga ko'tarildi, Ushbustrategiyalar boshqa kompaniyalarga qaraganda yuqori sifat va past narxlarni taklif qilish hisobiga boshqa mamlakatlarda kuchli bozor pozitsiyalarini ushlab turishni o’z ichiga oldi. Global raqobatchilar tahdidini aks ettirish maqsadida, xalqaro korporatsiyalar (TNK) samaradorligini oshirish va ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish maqsadida turli mamlakatlarda o'z faoliyatini integratsiya qilishga majbur bo'ldi.
80 yillarda raqobatbardosh ustunlikning yana bir manbai paydo bo'ldi: bir vaqtning bir nechta global sanoat tarmoqlarida bog'liq diversifikatsiyaning strategik mosligi orqali yanada mustahkam raqobatbardosh mavqega ega bo’lish.
Ko'p millatli korporatsiya asosiy texnologiyada tajribaga ega bo'lib, bog’liq mahsulot va biznes guruhida diversifikatsiyani amalga oshirish, korporatsiya shtab-kvartirasi darajasida ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar sohasidagi ishlarni markazlashtirish orqali barcha bizneslarda takomillashtirilgan ilg'or texnologiyalar asosida raqobatbardosh ustunlikka erishish uchun haqiqiy salohiyatni yaratadi.
Ko'p millatli diversifikatsiyalangan kompaniyalar uchun raqobat dagi ustunlikning ikkinchi manbai tarqatish tizimlarining afzalliklari va tovar belgilarining mashhurligi bilan bog'liq. Masalan, Sanyo va Matsushita kompaniyalari tarqatish imkoniyatlarini oshirib, mahsulotni saqlash va tarqatish bilan bog'liq xarajatlarni "o'z vaqtida" yetkazib berish tizimidan foydalanib kamaytiradi va mahsulotlarini yanada ko'proq tanitadi. Ko'p millatli diversifikatsiyalanmagan korporatsiyalar va mahalliy kompaniyalar esa ko'p millatli diversifikatsiyalangan korporatsiyaning qat'iy hujumidan bozor holatini himoya qilish uchun zaif pozitsiyalarga ega.
Diversifikatsiyalangan ko'pmillatli korporatsiyaning yildan yilga raqobatchilarini ezadigan narxlarni qo'llab-quvvatlash qobiliyati xarajatlardagi afzalliklar yoki past daromadlarni va hatto zararlarni boshqa mamlakatlardagi daromadlar va/yoki boshqa bizneslardan foyda olish orqali o’zaro moliyalashtirishdan kelib chiqadi. Tez rivojlanayotgan mamlakatlarda TNK boshqa milliy bozorlardagi yo'qotishlarni bartaraf etish uchun "Qo'riqxonalar" ni shakllantiradi.
"Qo'riqxonalar" da ishlab chiqarishni joylashtirish orqali ko'plab kompaniyalar va bozorda xarajatlarda yetakchilik sohasida katta muvaffaqiyatlarga erishadilar.
