Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti chizma geometriya va chizmachilik kafedrasi

Rezbaning sbegi, protochkasi va rezbali buyumlarning faskasi
Rezbali buyumlarning rezba uyilgan qismida to'la profilli yuzasi va to'la bo'lmagan yuzasi mavjuddir... Bu yuzani rezbaning chiqish yyeri deyiladi. Chiqish yyeri ikki xil bo'lishi mumkin: ular sbeg va pritochka deyiladi. Rezba uyig'ining (arihchasining) chuqurligi asta-sekin kichrayadigan joyi, ya'ni tula profilga ega bo'lmagan qismi rezbaning sbegi deb ataladi (23- shakl, a, b, larda e va e, oraliqlar).
Sbeg o'rniga ishlangan halqasimon ariqcha protochka deb ataladi (24-shakl, a, b, larda b va b_g oraliqlar). Rezba hirkish asbobining rezba kirhuvchi qismi shu protochkaga chiqadi.

19-shakl

20-shakl
21-shakl

22-shakl
Protochkalarning eni va chuqurligi rezbaning parametriga qarab ishlanadi. Tashqi rezbalar uchun protochkaning diametri rezbaning ichki diametridan kichik bo'lishi kerak, ichki protochkalar uchun esa rezbaning tashqi diametridan katta bo'lishi kerak.
Rezba sbegi, protochkalarning o'lchamlari GOST 10.549-63 da ko'rsatilgan (ilovaga qarang).
Sterjen va teshikdagi rezba uzunligining o'lchami, odatda, sbegsiz ko'rsatiladi (367-shakl, a va 368-shakl, a).
Agar rezbaning sbegi bilan bo'lgan uzunligini ko'rsatish zarur bo'lsa, u holda o'lchamlari 25-shakl, b va 26- shakl, b larda ko'rsatilgandek quyiladi.
Zarur bo'lgan hollarda rez’oa sbegining uzunligi 25-shakl, v da ko'rsatilgandek qo'yiladi.
Rezbaning sbegi 25-shakl, b, v, va shakl, b da ko'rsatilgandek, ingichka tutash to'g'ri chiziq bilan ko'rsatiladi.
Rezbaning tiralish (tayanch) yuzalarigacha bo'lgan to'la qirqilmagan qismi shakl, a, v larda ko'rsatilgandek tasvirlanadi

.

^v g 27-shakl


Rezbaning to'la qirqilmagan yerini 27-shakl, b va g larda ko'rsatilgandek ham tasvirlash mumkin.
Teshikdagi (masalan, gaykadagi) rezbaga bolt, shpilka va vint rezbalari oson o'rnashishi va rezbaning oxirgi o'ramlarini shikastlanishdan saqlash uchun uchlariga faskalar ishlanadi.
Yasash uchun mo'ljallanmagan faskali detallarning chizmasini chizishda faskaning balandligini byerilgan diametrga qarab s = 0,15d kilib olish mumkin.
Faskasi bo'lgan rezbali detallarning rezba uqiga perpendikulyar bo'lgan tekislikdagi proektsiyasida faska chizib ko'rsatilmaydi (28-shakl, a, b). Rezbaning ingichka tutash chizish (28-shakl, a) faska chegarasini ko'rsatuvchi chizikni kesib o'tishi kerak.