Buxoro davlat universiteti «O’zbekiston tabiiy geografiyasi» fani bo’yicha ma’ruza matni

Yer osti boyliklarini muhofaza qilish. Respublikada tog`-kon sanoatidan foydalanishda muntazam yo`l qo`yib kelingan xatolar quyidagi asosiy salbiy ekologik oqibatlarga olib keldi: 1) Tog` kon sanoati rayonlaridagi tabiiy landshaftlarning buzilishi izdan chiqishiga; 2) Atrof - muhit ekologik holatining yomonlashuviga; 3) Qazilma boyliklaridan nooqilona, samarasiz foydalanishga.

1995 yilga qadar boyliklar O`zbekiston hududida 675 ta foydali qazilma konlari va 1000 ta ishlab chiqarishga kiritilayotgan konlarda 92 xildan ortiq xom ashyo turlari aniqlangan. Shular asosida 650 dan ortiq tog`-kon korxonalari: shaxtalar, neft va gaz quduqlari, konlar faoliyat ko`rsatadilar. Hozir O`zbekistonda 2700ta konlar va istiqbolda ochilishi lozim bo`lgan konlar aniqlangan. Respublikada har 0,5 ming km<sup>2</sup> maydonga bittadan foydali qazilma bilan shug`ullanuvchi korxona to`g`ri keladi. Bu esa haddan ziyod ortiqdir.

Qazilma boyliklardan tejab-tergab foydalanmasligi (Angrenda) rudalarni qazib olish va boyitishda isrofgarchiliklar (Olmaliqda 20-30%ga yetadi) hamon kuzatilmoqda.

Tog`-kon rayonlarida tabiiy landshaftlarning buzilishi kuzatilmoqda va tashlandiq landshaftlar vujudga kelmoqda. Respublikada tog`-kon chiqindilar 10 ming ga maydonni band etadi.