Buxoro davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi

M_x
M
M_s = ∙ 100%
Bunda: M_s — material sig’imi;
M_x — moddiy xarajatlar;
M — maxsulot.

Ishlab chiqarish samaradorligi tannarxga nisbatan quyidagi formula orqali hisoblanadi:

Ф
Т
I_s = ∙ 100%
I_s — ishlab chiqarish samaradorligi;
F — foyda miqdori;
T — tannarx.

Ishlab chiqarish fondlariga nisbatan samaradorlik foydani asosiy va aylanma ishlab chiqarish fondlariga nisbatan quyidagi formula orqali aniqlanadi:

Ф
А_Ф1 + А_ф2
I_s = ∙ 100%
I_s — ishlab chiqarish samaradorligi;
F — foyda miqdori;
A_F1 — asosiy ishlab chiqarish fondlari qiymati;.
A_f2 — aylanma ishlab chiqarish fondlari.

Кeltirilgan formulalar iqtisodiy holatni mikro va makroiqtisodiyot darajasida aniqlashda qo’llaniladi.

Ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot va uning hajmini o’lchash. Zaruriy va qo’shimcha mahsulot

Makroiqtisodiy ko’rsatkichlarning asosiylari yalpi milliy mahsulot (YaMM) va yalpi ichki mahsulot (YaIM) hisoblanadi. YaMM milliy davlatning iqtisodiy qudratini ifodalaydigan ko’rsatkich hisoblanadi. YaMM — bir yil davomida ishlab chiqarilgan mahsulot va xizmatlarning hamda ishlatilgan resurslarning bozor bahosidagi umumiy qiymati hisoblanadi.

YaMMni «xarajatlar» va «daromadlar» oqimi bo’yicha ifodalash mumkin. Davlatning daromadlari xarajatlariga mos kelgandagina makroiqtisodiy muvozanat vujudga keladi.

Lekin ja’mi daromadlar darajasi ja’mi xarajatlar darajasiga nisbatan ko’p bo’lishi kerak. Chunki daromadlarning xarajatlarga nisbatan ortiqcha qismi kengaytirilgan takror ishlab chiqarishning asosiy manbai hisoblanadi.

YaMMni «daromadlar» ko’rinishida quyidagicha ifodalash mumkin: