Buxoro davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti

Partiyalar  yana  demokratik,  avtoritar  va  totalitar  tiplarga  bo’linadi. 

Demokratik partiyalar boshqa partiyalarga nisbatan yomon munosabatda bo’lmay, 

o’zaro partiyaviy raqobatda plyuralistik nuqtai nazardan yondoshadi. Totalitarizm 

partiyalar  jamiyatdagi  hamma  siyosiy  institutlarni,  jumladan  davlat  organlari  va 

huquqni  bo’ysundirishga  harakat  qiladi.  Bu  tipdagi    partiyalar  barcha  partiyalar 

tizimida ustun bo’lishga, yakka hokim holatida turishga harakat qilib, o’z yo’lidagi 

boshqa  partiyalarni  yo’qotishga  harakat  qiladi.  Avtoritar  partiyalar  ko’proq 

rivojlanayotgan  mamlakatlar  uchun  xos  bo’lib,  ular  asosan  milliy  va 

modernizatsiya  uchun  kurash  harakatlaridan  kelib  chiqadi  va  mustamlakachilik 

boshqaruvchiga qarshi ruh bilan sug’orilgan bo’ladi. Bu partiyalar mavjud rejimni 

qo’llab-quvvatlashi  evaziga  unga    murosasizlik  siyosatini  yoritadilar.  Chunki 

ularning  maqsadlari  mazkur  mamlakatda  mavjud  bo’lgan  siyosiy  tuzumni  o’zida 

aks  ettiradi.  Shoir  Erkin  Vohidov  iborasi  bilan  aytganda  “shitobi  tez,  parvozi 

baland”  davrimizda  yangi  siyosiy  partiyalarni  ikki  xili  mavjud  bo’lib  harakat 

---

20 

 

qilayaptilar.  Birinchisi  insoniyat  sivilizatsiyasiga  tahdid  solayotgan  termoyadro 

halokati  xavfiga  qarshi  siyosiy  vositalar  bilan  kurash  dasturiga  amal  qiladigan 

siyosiy partiyalardir. Ikkinchi turdagi yangi siyosiy partiyalar insoniyatning hayot 

mamotiga  hozirgi  sharoitda  juda  dahshatli  tahdid  solayotgan  ekologik  halokat 

xavfiga qarshi kurashni asosiy maqsad qilib olganlar. 

Fuqarolarning  siyosiy  partiya  tashkil  etish  huquqi  Konstitutsiyaning  34-

moddasida  mustahkamlangan.

1

  Qonunga  ko’ra,  siyosiy  partiya  fuqarolarning 

huquq va erkinliklarini amalga oshirish maqsadida, xohish-irodani erkin bildirish, 

partiyaga  ixtiyoriy  ravishda  kirish  va  undan  chiqish,  a’zolarining  teng  huquqligi, 

o’zini-o’zi  boshqarish,  qonuniylik  va  oshkoralik  asosida  tuziladi  va  faoliyat 

ko’rsatadi. 

Shu bilan birga ayrim hollarda siyosiy partiyalarni tuzish taqiqlanadi: