Buxoro davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti

partiya 

fraksiyalarining 

Qonunchilik  jarayonidagi ishtiroki alohida ahamiyatga ega bo‘lib, bu qonunchilik  

faoliyatining  asosiy  funksiyasi  hisoblanadi.  Ushbu  jarayonni  uzoq  muddatli  va 

murakkab jarayonligini inobatga olib, fraksiyalarning  qonun ijodkorligi sohasidagi 

faoliyatini  bu  borada  ko‘rsatish  mumkin.  Fraksiyalarning  qonun  ijodkorligi 

---

47 

 

sohasidagi ishtirokini  uning ishtirokchilari doirasiga qarab quyudagi yo‘nalishlarni 

ko‘rsatish mumkin. 

- Qonunchilik  tashabbusi huquqqidan foydalanib, saylov oldi dasturida e’lon 

qilingan  ma’naviyat,  ma’rifat  sohalariga  doir  yangi  qonunlar  loyihasini  fraksiya 

a’zolari tomonidan ishlab chiqish, 

- Biror bir qo‘mita tomonidan muhokama etilayotgan qonun loyihalarini xalq 

ma’naviyatini  yuksaltirishdagi  ahamiyatini  nazarda  tutgan  holda  fraksiya 

tomonidan muhokama etilishi,  

-  Qonunchilik    palatasida  muhokama  etilayotgan  qonun  loyihasi  yuzasidan 

ma’naviyat,  meros,  milliy  o‘zlikni  anglash  masalalarini  nazarda  tutgan  holda 

fraksiya taklifini kiritish, 

-  Muayyan  bir  qonun  muhokamasi  yuzasidan  kelishuv  komissiyasi  tuzish 

masala kiritish.

1

 

Tashkiliy  masalarni  tayyorlash  va  hal  etishga  doir  vakolatlari

.

  Qonunchilik  

palatasi  majlislarining  kun  tartibida  muhokama  qilinayotgan  masalalarni  ko‘rib 

chiqib tartibi va mohiyati yuzasidan, takliflar hamda fikr mulohazalarni kiritishga 

haqlidir.  Fraksiya  va  deputatlik  guruhlari  navbatdan  tashqari  majlis  chaqirishni 

talab  etishlari    va    Oliy  Majlisning  qo‘shma  majlisini  chaqirish  vakolatlariga 

(O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlis  Qonunchilik    palatasi  Reglamenti  3- 

modda) ham egadir. 

Parlament  nazoratini  amalga  oshirish  yuzasidan  vakolatlari

.

  Oliy  Majlis 

Qonunchilik    palatasi  majlislarida  davlat  hokimiyati  va  boshqaruv  organlarining 

mansabdor  shaxslari  va  ularning  tasarrufiga  kiradigan  masalalar  yuzasidan 

asoslangan  tushuntirishlar  berish  yoki  O‘zbekiston  nuqtai  nazarini  bayon  qilish 

talabi bilan bilan chiqishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Qonunchilik  palatasi 

fraksiyalarining  hukumat  a’zolarini    va  ularning  faoliyati  masalalari  yuzasidan 

chiqish qilish masalasini qo‘yish huquqi ham mavjuddir. 

                                                 

1

  I.Bekov  “Oliy  Majlis  Qonunchilik    palatasini  faoliyatida  siyosiy  partiyalarning  huquqiy  asoslari  .yu.f.n.  dis.. 

Toshkent. Bg’116 

---

48 

 

Qonunchilik    yuzasidan  nazorat  tahlil  olib  borish

.

  Bu  ham  partiya 

fraksiyalarining  muhim  yo‘nalishi  bo‘lib,  bu  faoliyat  orqali  siyosiy  partiyalar 

fraksiya joriy qonunlarning qanchalik ijro etilayotganidan xabardor bo‘ladidlar. 

Siyosiy  partiyalar  fraksiyalarining  fuqarolar  bilan  bevosita  faoliyati  bo‘lib, 

unga aholi o‘rtasida targ‘ibot va tashviqot ishlarini olib borish, saylovchilar bilan 

uchrashishlar  o‘tkazish  hamda  fuqarolarning  murojjaatlariga  javob  berishi  kabi 

sohalar kiradi. Fraksiyalarning bu faoliyatini o‘tgan davriga nazar tashlasak, 2008 

yilda  O‘zbekiston  XDP  tomonidan  saylovchilar  bilan  mamlakatimizda  olib 

borilayotgan  islohotlar  ahamiyatini  tushuntirish  va  ularning  bugungi  kundagi 

muommolarini o‘rganish va hal etish maqsadida 735 ta uchrashuv tashkil etilgan. 

Deputatlar tomonidan  O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik  palatasi 

va saylov okruglarida 1266 nafar fuqaro qabul qilingan bo‘lsa, Milliy Tiklanish DP 

fraksiya a’zolari saylovchilar bilan 800 marta uchrashuvlar o‘tkazib, 495 fuqaroni 

qabul  qilgan.  O‘zbekiston  Adolat  SDP  fraksiya  tomonidan  231  uchrashuv 

o‘tkazilib, deputatlar 179 nafar fuqaroni murojaatlariga javob berganlar. 

   Dunyodagi  demokratik  fuqarolik  jamiyatlarida  hokimiyatning  bo‘linish 

tamoyiliga  asoslangan  davlat  qurilishiga  o‘tilgan.  Hokimiyatning  nisbatan 

mustaqillik asosida qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo‘linadi. 

Respublikamizda  ham  hokimiyatning  bo‘linish  prinsipini  izchil  amalga  oshira 

borib,  davlat  hokimiyati  tizimida  chuqur  islohotlar  qilindi.  O‘zbekiston 

Respublikasining  mustaqillikka  erishishi  va  demokrat  huquqiy  davlat  barpo  etish 

jarayonidagi  eng  muhim  vazifalardan  biri  bozor  munosabatlariga  asoslangan 

iqtisodiyotni barpo etish bo‘lsa, ikkinchi vazifa Respublikamizda davlat hokimiyat 

ining  vakillik  va  fuqarolarning  o‘zini  o‘zi  boshqarish  organlarining  yangi 

mustaqillik  sharoitiga  mos  keladigan  tizimini  yaratish  edi.  “O‘zbekiston 

Respublikasi  mahalliy  hokimiyat    idoralarini  qayta  tashkil  etish  to‘g‘risida”gi 

Qonuniga  muvofiq  1992  yil  yanvardan  boshlab  viloyat,  tuman  va  shaharlarda 

joylarda vakillik hamda ijroiya boshqaruviga rahbarlik qiluvchi hokimlik lavozimi 

tashkil  etildi.  Bundan  tashqari  mahalliy  davlat  hokimiyati  bilan  bog‘liq 

---

49 

 

munosabatlarni    tartibga    solish  uchun  1993  yil  2-  sentyabrda  O‘zbekiston 

Respublikasining “Mahalliy davlat hokimiyati to‘g‘risida” gi Qonuni qabul qilindi. 

 O‘zbekiston    Respublikasi  davlat  hokimiyati  vakillik  organlarining  tizimi 

O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiya  va  boshqa  sohaga  doir  hujjatlarda 

belgilangan bo‘lib, ular quyudagicha tizimlanadi: 

–

 

O‘zbekiston  Respublikasi  OliyMajlisi  –O‘zbekiston  Respublikasining  oliy 

davlat vakilik orgoni bo‘lib, qonun chiqaruvchi hokimiyatni amalga oshiradi. 

–

 

Qoraqolpg‘iston 

Respublikasi 

Jo‘qorg‘i 

Kengesi 

Qoroqolpg‘iston 

Respublikasidagi  butun  davlat  apparatining  yagona  va  doimiy  asosi  bo‘lib,  u 

davlatni  boshqa  organlarini  saylaydi  yoki  tuzishda  ishtirok  etadi,  ular  faoliyati 

ustidan  nazort  olib  boradi.  Jo‘qorg‘i  Kengesi  davlat  hokimiyat  ining  oliy  organi 

sifatida Qoroqolpg‘iston Respublikasi ixtiyoriga berilgan  barcha masalalarni o‘zi 

hal etish huquqiga ega. 

–

 

 Xalq  deputatlari  viloyat,  tuman  va  shahar  Kengashlari–  O‘zbekiston 

Respublikasi  Konstitutsiyasining  99-moddasiga  ko‘ra,  viloyatlar  ,  tumanlar  va 

shaharlarda  hokimlar  boshchilik  qiladigan  xalq  deputatlari  Kengashlari 

hokimiyatning vakillik organlari bo‘lib, ular davlat va  fuqarolarning manfaatlarini 

ko‘zlab, o‘z vakolatlariga taalluqli masalalarni hal etadilar.    

Respublikasimizdagi  vakillik  organlarini  bunday  tartibda  tizimlashtirilishi 

mamlakatmizning  hududlariga  va  tarixiy  boshqaruv  shakllarimizga  qarab  amalga 

oshirildi.  

   Qoraqolpg‘iston  Respublikasida  Jo‘qorg‘i  Kengesi  oliy  davlat  vakillik 

organi  bo‘lib,  u  qonun  chiqaruvchi  hokimiyatni  ifodalaydi.  Jo‘qorg‘i  Kengesi 

hududiy  saylov  okruglari  bo‘yicha  ko‘ppartiyaviylik  asosida  besh  yil  muddatga 

saylanadigan 

deputatlardan 

iborat. 

Saylovlarda 

siyosiy 

partiyalardan 

ko‘rsatilayotgan  nomzod  albatta  ushbu  hududda  yashashi  yoki  ishlashi  zarur 

hisoblanadi.  Jo‘qorg‘i  Kengesining  birinchi  majlisi  saylovdan  ikki  oy 

kechiktirilmay Markaziy saylov komissiyasi tomonidan chaqiriladi.  

 

---

50