Buxoro davlat universiteti ijtimoiy- iqtisodiy fakulteti psixologiya ta

XULOSA

AMALIY TAVSIYALAR

ILOVALAR
KIRISH

Mavzuning dolzarbligi. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ta’lim islohotlari jarayonida o‘qituvchi faoliyatiga qo‘yiladigan talablar uning ham kasbiy, ham shaxsiy faoliyati bilan bog‘liq masalalarni ro‘yobga chiqarishda muhim ahamiyat kasb etmoqda.

Prezidentimiz I.A. Karimovning zamonaviy o‘qituvchi timsoliga bergan tavsifida bu masalaning turli xil jabhadan ko‘rish mumkinligi, o‘qituvchi timsoli zamon talabi darajasida kamol topishi hamda boshqalar uchun o‘rnak bo‘la olishi qayd etiladi.

Hukumatimiz tomonidan bugungi ta’lim jarayoniga qo‘yilgan yuksak talablar o‘qituvchi faoliyatini yanada chuqurroq o‘rganish bilan birga uning o‘ziga xos ijtimoiy-psixologik jihatlarini tadqiq qilishni ham e’tibordan chetda qoldirib bo‘lmasligini taqozo etmoqda.

O‘qituvchining o‘quvchi shaxsiga ta’sirini belgilovchi omillar sirasiga kiruvchi psixologik holat borki, bu shaxslararo munosabatni, insonlar o‘rtasida erkin va samimiy munosabat muhitini, o‘rtoqlari, ish o‘rni hamkasblari va atrofdagi boshqa insonlar bilan muvaffaqiyatli muomala jarayonini yaratishga xizmat qiluvchi sotsial intellekt omillari bilan belgilanadi va baholanadi. Zero, o‘qituvchilarning aqliy qobiliyatlarini va fahm-farosatliligini xarakterlovchi intellekt darajasi bilan bevosita raqobatlashadigan, insonning ijtimoiy fazilatlarini shakllanishida muhim o‘rin tutadigan shaxslararo munosabat, o‘zaro hurmat, empatiya, o‘zga insonlarning kechinmalarini o‘qiy oladigan, ishonch va tuyg‘ularini tushuna oladigan sotsial intellekt muammosini o‘qituvchi misolida o‘rganish muhim ahamiyat kasb etadi. Ko‘p hollarda ta’lim jarayonida o‘qituvchi faoliyatida duch kelinadigan nuqson va kamchiliklar yoxud ta’lim samaradorligining ta’minlanmasligi aynan sotsial intellekt omillarining yuqori darajada shakllanmaganligi oqibatidir. Ushbu holatni o‘qituvchi kasbiy faoliyatida quyidagi jihatlar bilan izohlash mumkin:

• 
  o‘qituvchi o‘z sohasini bilishi bilan birga o‘quvchi yoxud talabaning psixologik imkoniyatlari ko‘lamini farqlay olish;
  
• 
  ta’lim muhitiga nisbatan kasbiy mas’uliyatni his etish bilan birga shaxslararo munosabat omillariga muayyan psixologik bilimlar va qoidalar asosida yondoshish zarurligini his etish;
  
• 
  o‘qituvchi bilan o‘quvchi munosabatlari o‘rtasidagi o‘ziga xos ijtimoiy psixologik uyg‘unlikning ta’minlanishi, pedagogik muomala madaniyati talablariga amal qilmaslik, shuningdek, o‘quvchi bilan munosabatda bo‘lganda ularning kayfiyatini o‘qiy olmaslik, tushunmaslik hissiy holatlariga befarq bo‘lishlik.
  

Yuqoridagi barcha holatlar zamonaviy ta’lim jarayonida o‘qituvchi faoliyati samaradorligining ta’minlanishida bevosita sotsial intellekt ta’siri masalasini alohida tadqiq etilishini taqozo etmoqda. Shundan kelib chiqib, bugungi kunda ta’limning turli bosqichlarida xizmat qiluvchi o‘qituvchilar kasbiy faoliyati samadorligi uchun muhim bo‘lgan sotsial intellekt omillarini tadqiqot ob’ekti va predmeti sifatida empirik jihatdan alohida o‘rganish maqsad qilib olindi.