Buxoro davlat universiteti ijtimoiy- iqtisodiy fakulteti psixologiya ta

I.G. Ayzenk testi va uning tadqiqot maqsadiga mosligi.

Sotsial intellektni rivojlanishining asosiy omillaridan biri shaxs tiplari ekanligini nazardan qochirmagan holda, biz tadqiqotimizda aynan shaxs tiplarini o‘rganishga qaror qildik. Ilmiy adabiyotlarda shaxs tiplarini aniqlashga qaratilgan juda ko‘p usullar, testlar qayd etilgan. Biz shular ichidan barchaga ma’lum va mashhur ingliz psixologi G.Yu. Ayzenk testi imkoniyatlaridan foydalanishni lozim topdik.

Mazkur usul G.Ayzenkning individual-tipologik xususiyatlarini aniqlash testi majmuasi asosida ishlab chiqilgan bo‘lib, unda shaxs «ekstroversiya», «introversiya», «neyrotizm» shkalalaridagi ko‘rsatkichlar yordamida tadqiq qilinadi. Bu esa o‘qituvchilarni sotsial intellekti uchun xarakterli jihatlarni o‘rganish imkonini beradi. I.P. Pavlov va K. Yung qarashlarini umumlashtirib, G. Ayzenk ikki parametrli yo‘nalish chizig‘idagi individuallikning «ekstroversiya» (tashqi), «introversiya» (ichki), «neyrotizm» (asabiylik-hissiy noqat’iylik) – hissiy qat’iylik xususiyatlarining mahsuli sifatida tadqiq qiladi va olingan ma’lumotlarni maxsus kalit sifatida Gippokrat tomonidan nomlangan temperament tiplari chizmasiga joylashtirdi. Demak, «ekstroversiya»ning «noyob» xususiyati sifatida uning «qo‘zg‘aluvchanligi» va «harakatchanligi» kuzatilsa, «introvert»da esa biroz «sustkashlik» kuzatiladi. «Noqat’iylik» esa qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonining qo‘nimsizligi oqibatidir.