Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

6-MAVZU: MURAKKAB HARAKATDAGI BO’GIN NUQTALARINING TEZLIGI VA TEZLANISHLARINI ANIQLASH.
REJA:

1. 
   Harakat turlari.
   

1. 
   Krivoship-koromisloli mexanizmning tezlik va tezlanish rejasi.
   

1. 
   Krivoship – kulisali mexanizmning tezlik va tezlanish rejasi.
   

Nuqta yoki jismning harakati murakkab bo’lganda uning harakati bir vaqtning o’zida asosiy va qo’zg’aluvchan sanoq sistemalarida tadqiq qilinadi.

Nuqta yoki jismning asosiy sanoq sistemasiga nisbatan harakati absolyut harakati deyiladi.
Nuqta yoki jismning qo’zg’aluvchan sanoq sistemasiga nisbatan harakati nisbiy harakat deyiladi.
Qo’zg’aluvchan sanoq sistemasining asosiy sanoq sistemasiga nisbatan harakati ko’chma harakat deyiladi.
Nuqtaning harakati murakkab bo’lganda tezliklarini qo’shish teoremasi quyidagicha bo’ladi: nuqtaning absalyut tezligi shu nuqtaning ko’chma va nisbiy tezliklarining geometrik yig’indisiga teng:
= + (6.1)
Nuqtaning ko’chma tezligi V ta’riflanayotganda uning nisbiy harakati to’xtatilgan deb faraz qilinadi.
Bo’g’inining tekis harakatida ko’chma harakat ixtiyoriy tanlangan nuqta tezligida ilgarilanma harakat bo’ladi, hisbiy harakat esa ana shu nuqta atrofida aylanma harakat bo’ladi. Bunda burilish burchagi va yo’nalishi qaysi nuqtaning qutb sifatida tanlanishga bog’liq emas.
Tekis parallel harakatlanuvchi qattiq jism istalgan nuqtasining absolyut tezlanish ikkita tezlanishning ilgarilanma ko’chma harakatdagi tezlanish hamda nisbiy aylanma harakatdagi tezlanishning geometrik yig’indisidan tashkil topadi.
(6.1)
Bu yerda va mos ravishda nuqtaning aylanish radiusi bo’yicha traektoriyaning egrilik markazi tomon yo’nalgan nisbiy harakatdagi normal tezlanish va aylanish radiusiga tik yo’nalgan urinma tezlanish. Ushbu yuqorida keltirilgan formulalar orqali tekis harakat qilayotgan bo’g’in nuqtalarning tezliklar va tezlanishlar planlarini tuzish uchun foydalaniladi.