Buxoro davlat tibbiyot instituti nevrologiya va tibbiy genetika kafedrasi «tasdiqlayman»

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI

BUXORO DAVLAT TIBBIYOT INSTITUTI

NEVROLOGIYA VA TIBBIY GENETIKA KAFEDRASI


«TASDIQLAYMAN»

O’quv ishlari bo’yicha prorektor, prof.: 1. Kafedra majlis bayonnomasi:

_________________ B.A.HIDOYATOV «_____» ___________2010 yil

«_____» ________________2010 yil 2. Fanlararo uslubiy komissiya

yig’ilish bayonnomasi

«_____» ___________2010 yil

3. Markaziy uslubiy komissiya

yig’ilish bayonnomasi

«_____» ___________2010 yil

STOMATOLOGIYA FAKULTETI 4-KURS TALABALARI

UCHUN NEVROLOGIYA FANIDAN ISHCHI DASTUR

2010-2011 O’QUV YILIGA MO’LJALLANGAN

(o’zbek va rus tillarida)

Fakultet Stomatologiya

Fan Nevrologiya

Kurs 4

Semestr 7-8

Ma’ruza 10

Amaliy mashg’ulot 38

Mustaqil ish 28
Buxoro-2010

Maqsadi: Talabalar markaziy va periferik asab tizimining anatomo fiziologik xususiyatlarini bilishlari asosida neyrofiziologik tekshirish usullarini, topik tashxislashni o’rgatib, asab kasalliklarining klinik ko’rinishlarini va shu o’rinda neyrostomotologik kasalliklar bilan tanishtirish.
Vazifasi:

1. 
   Talabalarga bemorlarni nevrologik tekshirish usullarini o’rgatish.
   
2. 
   Stomotologiya fakultetining talabalariga reflektor harakatlantiruvchi sezgi sohalari: miyacha funksiyasi va po’stloq osti tugunlari bosh miya nervlarining funksiyalari ayniqsa V, VI, VII, IX, X bosh imya nervlariga urg’u berib va yuz, og’iz bo’shlig’ining vegetativ innervatsiyasining tekshirish usullarini o’rgatish.
   
3. 
   Eng ko’p uchraydigan MNS kasalliklarining etiologiyasi patogenezi klinik ko’rinishlarini diagnostikasi va differensial diagnostikasi va ratsional davolashni o’rgatish.
   
4. 
   Talabalarni neyrostomotologik kasalliklar bilan tanishtirish bu sindromlarining etiologiyasi patogenezi va klinik ko’rinishi o’rganish nevrologik diagnozi, bemorlarning kasallik tarixini yozish. Diagnostika o’tkazish, ratsional davoni o’tkazish. Kasallikni prognozini aniqlash va profilaktika qilishni metodalogiyasini o’rgatish.
   
5. 
   O’quv fani bo’yicha bilish, bajara olish va ko’nikmalarini talab qilish:
   

Talaba bilishi lozim:

1. 
   Kortiko-muskulyar yo’lning anatomiyasi va fiziologiyasi.
   
2. 
   Ixtiyoriy va ixtiyorsiz harakatlarining topik tuzilishining asoslari.
   
3. 
   Fiziologik reflekslar va ularning reflektor yo’li.
   
4. 
   Oyoq-qo’lning segmentar innervatsiya zonalari
   
5. 
   Og’iz bo’shlig’i, yuz, mushaklari va terining innervatsiyasi.
   
6. 
   Chuqur va yuza sezuvchanligi yo’llarini fiziologiya va anatomiyasi.
   
7. 
   Boshning sochli qismi va yuzning segmentar va ildizli sezgisi sxemasi
   
8. 
   Po’stloq osti gangliyalilari va miyacha funksional anatomiyasi fiziologiyasi va patologiyasi
   
9. 
   Yuqori po’stloq funksiyalari tizimini tashkillashtirishni asosiy tamoyillari
   
10. 
    Yuz va uch shoxli nervlarning zararlanishida sezgi harakat va ta’m bilish funksiyalarinii buzulishilari.
    
11. 
    Uch shoxli nerv zararlanish sindrom va simptomlari
    
12. 
    Neyrostomotologik sindromlar klinik ko’rinishlari.
    
13. 
    Neyrostomotologik kasalliklarini davolash tamoyillari va ularning profilaktikasi.
    

Talaba bajara olishi lozim:

1. 
   Kasallik anamnezini yig’ish va uni kasallik tarixida qayd etish.
   
2. 
   Tizimlar bo’yicha bemorlarni klinik tekshirishdan o’tkazish
   
3. 
   Asosiy nevrologik sindromlarni yuzaga chiqarish
   
4. 
   Topik diagnoz qo’yish
   
5. 
   Umurtqa pog’onasi va kalla suyagining rentgenogrammasi va pnevmoensefalogrammasini o’qish
   
6. 
   Neyrostomatologik kasalliklarda tez yordam ko’rsata olish
   
7. 
   Paravertebral novokainli blokada qilish
   
8. 
   Harakat sohasini tekshirish
   
9. 
   5 balli tizim bo’yicha mushaklar tonusi va kuchini tekshirish
   
10. 
    Piramidal yo’lning zararlanish darajasini aniqlash
    
11. 
    Chuqur va yuzaki reflekslarni chakirish usullari
    
12. 
    Patologik reflekslarni tekshirish
    
13. 
    Simptomlarni yuzaga chiqarish asosida tegishli sindromni chiqarish
    
14. 
    Yuza va chuqur sezgini tekshirish usullari
    
15. 
    Lokomator va statik funksiyani tekshirish
    
16. 
    Giperkinetiko-gipotonik sindromni yuzaga chiqarish
    
17. 
    Bosh miya nervlarini tekshirish usullarini bilish
    
18. 
    Yuz va og’iz bo’shlig’i vegetativ innervatsiyasining buzilishini tekshirish usullarini o’rganish
    
19. 
    Ta’m va hid bilish usullarini o’rganish
    

Amaliy ko’nikmalar:

1. 
   Mulyajlar, makropreparatlarni o’rganish. Asab tizimlarining anatomik rasmlarini tuzish
   
2. 
   Sezgi yo’llarini chiza bilish, og’riq xarakteri va joylashishini aniqlash. Nerv chigalini va ustunini vertebral nuqtalarini paypaslash, tortilish simptomlari: Lassega, Vasserman, Neri, Matskevich va b. tekshirish, og’riq, harorat, taktil sezgilarni va passiv harakat sezgisini, bo’shliqdagi holatni, vibratsion sezgini, stereogenoz, ikki o’lchamli bo’shliq sezgilarini tekshirish. Sezgi buzilish tiplarini aniqlash (mononevrotik, polinevritik, ildizchali, segmentar o’tkazuvchi, po’stloq). Sezgi buzilishini sxematik chizish.
   
3. 
   Harakat yo’lini chiza bilish. Aktiv va passiv harakatni tekshirish, muskul tonusi, trofika, muskul kontrakturasini, muskul kuchini 5 ballik sistemada tekshirish. Pay, teri, periostal reflekslar, shilliq qavat reflekslari, patologik reflekslar. Falajlik tiplarini aniqlash (monoplegiya, paraplegiya, tetraplegiya, gemiplegiya). Harakat koordinatsiyasini tekshirish. Romberg simptomi, yurish, barmoq-burun, tovon-tizza sinamalarini, adiodoxokinez sinamasi, muskullar tonusi, nutq: chayqalib yurish, ixtiyorsiz harakat va bradikineziya.
   
4. 
   I, II, III, IV va VI juft nervlarni chizish, hidni, ko’ruv o’tkirligini, rang ajratishni, ko’ruv maydonini, ko’z tubini tekshirish, qorachiq formasini va kengligini, yorig’likka reaktsiyasini, konvergentsiya va akkomodatsiyani tekshirish. Arjil – Robertson simptom.
   
5. 
   V, VII, VIII juftlarning sxemasini chiza bilish. Yuz sohasida va boshning oldingi sochli qismida og’riq va paresteziyalarga ahamiyat berish. Uch tarmoqli nevning chiqish teshiklarini paypaslash, Valle nuqtasi, yuzda og’riq, harorat va taktil sezgilarni tekshirish: yuzda va boshning oldingi sochli qismida ildizchali va segmentar sohalarda sezgini tekshirish. Tilning oldingi 2/3 qismida ta’mni tekshirish, chaynov mushaklarini, trizmni, pastki jag’ deviatsiyasi, korneal refleksni tekshirish, yuzning tinchlikdagi holati va mimik sinamalarda holatni tekshirish. Eshitish o’tkirligi, eshitish darajasi, havoda va suyakda o’tkazuvchanligi, bosh aylanishi, nistagm, Romberg simptomi va yurishni tekshirish.
   
6. 
   IX, X, XI va XII juftlarning sxemasini chiza bilish. Yumshoq tanglayning tinchlikda va fonatsiada, yutishda tovushda nutq, tilning ortki 1/3 qismida ta’mni, yutqin refleksii boshni burishni, elka ustida turishini, elkani ko’tarishni, trapezus va sternokleydomostoidus muskulining kuchini tekshirish. Tilning og’iz bo’shlig’ida va chiqarganda joylashishini, til mushaklari trofikasi, til mushaklari fibrillyatsiyasi. Yuz terisini rangini, haroratini, ter ajrilishini, yog’ ajralishini tekshirish. Yuzdagi vegetativ innervatsiyaning buzilishini simptom va sindromlarni aniqlash.
   
7. 
   Nevrostomatologik sindromlarni tekshirish uchun talaba, umumiy nevrologiyada o’rganayotgan amaliy ko’nikmalarni barchasini qo’llashi va olingan ma’lumotlariga asoslanib, sindromlar va patologik o’choq joylashgan joyni aniqlash.
   
8. 
   Nevrologik kasallarni tekshirish vaqtida talaba umumiy nevrologiyada o’rgangan barcha amaliy ko’nikmalarni qo’llashi kerak. Olingan natijalarni to’plash va patologik sindromni aniqlash, patologik uchoq joyini tushuntira berishi, differensial diagnoz o’tkazish klinik diagnoz qo’yish, davolash rejasini tuzish, oqibati, mehnat va harbiy ekspertiza.
   
9. 
   O’tkir og’riq sindromlariga e’tibor berish og’riq lokalizatsiyasini va ularni xarakterini aniqlash. Triger zona va Valle nuqtalarini palpator tekshirish. Yuzni ildizcha va segmentar sohalarda og’riq, taktil va temperatura sezgilarini, yuz qizarishi, ko’z yosh oqishi, gipersalivatsiyani, uch tarmoqli nerv nevrologiyasi vaqtida mimik mushaklarni va chaynov mushaklarni reflektor qisqarishini tekshirish. Bemorda trigeminal og’riqlar paydo bo’lishiga sabab bo’ladigan kasalliklarni pulpit, parodonpit, ostiomiyelit, Tish rivojlanishni anamaliyalarni sun’iy tishlarni aniqlash. Yuz nervi nevritini tekshirishda bemorda markaziy va pereferik falajlikni mimik sinamalar yordamida tekshirish.
   
10. 
    Har xil nozologik birliklarda ega bo’lgan kasallarni tekshirishda umumiy nevrologiyada o’rganilgan barcha amaliy ko’nikmalarni qo’llash.
    
11. 
    Barcha amaliy ko’nikmalarni qo’llash.
    

Talabalar bilimini tekshirish:

O’quv fan o’rganish uchun quyidagi o’quv fanni bilishi lozim:

1. 
   Bosh va orqa miyaning anatomiyasi.
   

1. 
   Nevr to’qimasi va uning asosiy elementlariniing anatomiyasi.
   
2. 
   Markaziy pereferik va vegetativ asab tizimining anatomiyasi.
   
3. 
   1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12 juft bosh miya nervlarning anatomiyasi
   
4. 
   Orqa miya ildizchalari va nervlarning anatomiyasi.
   
5. 
   Bosh va orqa miyaning qon bilan ta’minlanishi
   
1. 
   Bosh va orqa miyaning fiziologiyasi
   
   1. 
      Nerv to’qimasi va uning asosiy elementlari.
      
   2. 
      Markaziy perefirek asab tizimining fiziologiyasi
      
   3. 
      1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12 juft bosh miya nervlarning fiziologiyasi
      
   4. 
      Orqa miya ildizchalari va nervlarning fiziologiyasi.
      

Amaliy mashg’ulotlarda minimum bilish lozim bo’lganlarning soni.

1. 
   Miya insulti:
   
   1. 
      Aktiv passiv harakatlarning, muskul tonusining, muskul kuchini 5 balli sistema bo’yicha tekshirish usullari -10.
      
   2. 
      Fiziologik reflekslarni tekshirish usullari – 10
      
   3. 
      Og’riq, harorat, taktil va murakkab turdagi sezgilarni tekshirish usullari – 10
      
   4. 
      Harakat koordinattsiyasini tekshirish usullari – 10
      
   5. 
      Meningial simptomlarni tekshirish – 10
      
   6. 
      Qorachiq reaksiyasini tekshirish – 10
      
   7. 
      Hidlov va ta’mni tekshirish – 10
      
   8. 
      Uch tarmoqli nervning chiqish nuqtalari val l nuqtasini paypaslash – 10
      
   9. 
      Mimik sinamalarni tekshirish usullarni – 10
      
   10. 
       Yuz va og’iz bo’shliqlardagi vegetativ buzulishlarni tekshirish usullari
       
2. 
   Uch tarmoqli nervning nevralgiyasi
   
   1. 
      Yuzda segmentar va ildizchali turdagi segmentlarni tekshirish
      
   2. 
      Uch tarmoqli nervning chiqish teshiklarini palpatsiya qilish – 10
      
   3. 
      Tilning oldingi 2/3 qismini tekshirish – 10
      
   4. 
      Kornial va konyuktival reflekslarni tekshirish – 10
      
   5. 
      Chaynov muskullarini tonusini, trofikasini va muskul kuchini tekshirish – 10
      
3. 
   Yuz nervning nevriti:
   
   1. 
      Tinchlikda yuzni ko’rish – 10
      
   2. 
      Mimik sinamalarini tekshirish – 10
      
   3. 
      Periferik nerv sistemasi kasalliklari.
      
   4. 
      Aktiv va passiv harakatlarni tekshirish – 10
      
   5. 
      Muskul tonusini va kuchini 5 balli sistema bo’yicha tekshirish usullari – 10
      
   6. 
      Harorat, og’riq, taktil va murakkab sezgilarni tekshirish usullari – 10
      
   7. 
      Fiziologik va patologik reflekslarni tekshirish usullari – 10
      
   8. 
      Tortilish simptomlarini (Lassega, Neri, Vasserman, Maskevich va boshqalar) tekshirish – 10
      

1.5. Talabalarning o’zlashtirishlarini baholash uchun nazorat soni: 3 marta (2 oraliq va 1 yakuniy).

1.6. O’qitishda kompyuter va boshqa informatsion usullardan foydalanish:

Yosh mutaxassislarni tayyorlash darajasini oshirish uchun pedagogik jarayonga programmalashtirilgan o’qitishni kiritish kerak. Semiotik nerv kasalliklarni o’rgatishda o’quv kinofilmlar, xilma – xil o’quv metodik qo’llanmalar juda foydali.

MA’RUZALAR REJASI

№	Ma’ruzalar mavzusi	Soat	Qisqacha annotatsiya
1	Kirish. Asab tizimining funksional diagnostik usullari. Asab tizimining anatomo-funksional xususiyati va uning topik tashxislashda ahamiyati	2	Qadimiy va hozirgi zamon nevrologiyasining rivojlanish tarixi. Nevrologiya fanining vazifasi. Nerv to’qimasi va uning patologiyasi. Bosh va orqa miya, periferik asab tizimining zararlanishidagi simptom va sindromlar. Asab tizimining patologiyasida reflekslar va reflektor faoliyati. Markaziy va periferik falajlik.
2	Ekstrapiramida sistemasi va miyachaning patologiyasida topik diagnostika asoslari. Organizm faoliyatini nazorat qilishda po’stloqning o’rni. Sezgi sohasi bo’yicha ma’lumot.	2	Ekstrapiramida sistemasi va miyachaning patologiyasida topik diagnostika asoslari. Sezgi zararlanishdagi simptom va sindromlar. Po’stloq osti tuzilmasi va miyachaning zararlanish sindromlari.
3	Asab tizimi kasalliklarida bosh miya nervlari ahamiyati va o’rni I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII (V, VII, IX ,X nervlarga alohida e’tibor berish kerak). Neyrostomatologik kasalliklar bosh miya nervlarining zararlanishlari.	2	BMN patologiyasi g’ilaylik, diplopiya, ptoz, qorachiq anomaliyasi. Argayl–Robertson va Klod-Bernar-Gorner sindromlari. IX, X, XI XII juft nervlar funksiyasining buzilishdagi turli belgilar. Yuz va til osti nervlarining markaziy va periferik falaji. Dizartriya va anartriya hakida tushuncha. Bulbar va psevdobulbar sindromlar.
4	Bosh miyaning tomirli kasalliklari.	2	Bosh miyaning qon bilan ta’minlanishi. Insultgacha bo’lgan serebrovaskulyar kasalliklar (miyada qon aylanishi buzilishining dastlabki belgilari, miyada qon aylanishi buzilishining o’tib ketuvchi buzilishlari, tranzitor ishemik xuruj, gipertonik serebral kriz, distsirkulyator ensefalopatiya. Ishemik va gemorragik insultlar (etiologiyasi, patogenezi, klinikasi, qiyosiy tashxisi va profilaktikasi). Davolash usullari.
5	Neyrostomatologik kasalliklar	2	Nevralgiya va nevritlar. Uch shoxli, til, til halqum va ensa nervlarining nevralgiyasi. Glossalgiya. Qanot-tanglay tugunining sindromi. Yuz nervining nevriti. Nazotsiliar nevralgiya, dental pleksalgiya. Xanta sindromi, yuz gemispazmi, paraspazm va boshqa davolash prinsiplari. birinchi yordam. Profilaktika.
Jami		10 soat

AMALIY MASHG’ULOTLAR REJASI

№	Amaliy mashg’ulotlar mavzusi	Soat	Qisqacha annotatsiyasi
1	Harakat sohasi	2	Tekshirish usullari, harakat yo’lining patologiyasida topik diagnostika asoslari. Periferik va spastik falajlar. Serebral, spinal va periferik falajlar. Harakat patologiyasi bo’lgan bemorlarni ko’rsatish.
2	Ekstrapiramida sistemasi va miyacha	2	Tekshirish usullari. Ekstrapiramida sistemasi va miyachaning patologiyasida topik diagnostika asoslari. Po’stloq osti tuzilmasi va miyachaning zararlanish sindromlari.
3	Sezgi sohasi	2	Sezgi sohasini tekshirish usullari. Sezgi yo’lining patologiyasida topik diagnostika asoslari. Sezgi patologiyasi (tiplari va turlari). Sezgi patologiyasi bilan bemor ko’rsatish.
4	I-VI juft bosh miya nervlari (BMN)	2	I-VI juft BMN tekshirish usullari. Ushbu juft BMNning patologiyasida topik diagnostika asoslari. I-VI juft BMN zararlanish simptomlari. Bemorlarni ko’rsatish.
5	VII-XII juft BMN	2	VII-XII juft BMN tekshirish usullari. Ushbu juft nervlarning patologiyasida topik diagnostika asoslari. VII-XII juft BMN zararlanish simptomlari. Bulbar va psevdobulbar falajlik.
6	Oliy po’stloq faoliyati	2	Oliy po’stloq faoliyatini tekshirish usullari. Oliy po’stloq faoliyatining patologiyasida topik diagnostika asoslari. Katta yarim sharlar po’stlog’ining patologiyasi.
7	Vegetativ nerv sistemasi Ko’rsatilgan mavzu bo’yicha bemorlar ko’rsatish.	2	Vegetativ nerv sistemasining anatomiyasi, fiziologiyasi. Yuzdagi vegetativ nerv sistemasining buzilishi. Ko’rsatilgan mavzu bo’yicha bemorlarni ko’rish.
8	Nevrologik tekshirish usullarini bayon qilish.	2	Nevrologik bemorlarda kasallik tarixi sxemasi bilan tanishish va bemorlarni kuratsiya qilish uchun ularni kuratsiyasi va belgilangan vaqtda uni himoya qilish uchun kasallik tarixini yozish.
9	Uch shoxli nerv patologiyasi	2	Uch shoxli nerv nevralgiyasining etiopatogenezi, klinikasi va davolash.
10	Nevrogen keratit. Trizm. Yuzda o’rab oluvchi temiratki. Qanot -tanglay tuguni kasalliklari. Til va halqum nervlari kasalliklari Ba’zi tish kasalliklari (kariyes, parodontoz va boshqa) ning nevrogen patogenezi.	2	Ko’rsatilgan mavzu bo’yicha bemorlar ko’rsatish.
11	Yuz nervining nevriti	2	Yuz nervi nevritining etiopatogenezi, klinikasi, tashxisi, taqqoslama tashxisi, davosi va asoratlari. Har xil darajalarda Yuz nerv zararlanish simptomlari. Kserostomiya, kseroftalmiya.
12	Bel-dumg’aza radikuliti (etiologiyasi, patogenezi, klinikasi, tashxis, davolash). Har xil genezdagi polinevritlar.	2	Margimush va qo’rg’oshinli polinevritda og’iz bo’shlig’ida o’zgarishlari. Bunday kasallikdagi bemorlarni muhokama qilish.
13	Epidemik ensefalit	2	Epidemik ensefalitning o’tkir va surunkali bosqichlari. Epidemik ensefalitni etiopatogenezi, klinikasi, tashxisi, davolash, asoratlari va oldini olish.
14	Kichik xoreya. Kojevnikov tutqanog’i. O’choqli (Jekson) tutqanog’i.	2	Ko’rsatilgan kasalliklar etiopatogenezi, klinikasi, tashxisi va davosi.
15	Tarqoq skleroz	2	Tarqoq skleroz etiologiyasi, klinika va davolash
16	Meningitlar	2	Meningit. Etiopatogenezi, klinikasi, tasnifi, davolash va oldini olish. Og’iz bo’shlig’ida va yuzdagi yiringli kasalliklarida ikkilamchi meningit. Og’iz sepsisi.
17	Serebral araxnoidit	2	Etiopatogenezi, tasnifi, klinikasi, tashxisi, qiyosiy tashxis va davolash. Aytilgan kasalliklar bilan bemorlarni muhokama qilish.
18	Miyada qon aylanishi buzilishining har xil turlari	2	Insultdan oldingi serebrovaskulyar kasalliklar: miya qon aylanishining boshlang’ich va o’tkinchi buzilishlari, dissirkulyator ensefalopatiya. Bosh miya qon aylanishining o’tkir buzilishining etiopatogenezi, tasnifi, klinik kechishi, davolash va oldini olish (miya insultlari).
19	Bosh miya va orqa miya o’smasi	2	Tasnifi, klinikasi, davolash va asoratlari. Ko’rsatilgan kasalliklar bilan bemorlarni muhokama qilish.
	Jami:__38_soat_______MUSTAQIL_ISH_REJASI'>Jami:	38 soat

MUSTAQIL ISH REJASI

№	Mavzu	Soat
1	Nerv to’qimasi	2
2	Markaziy nerv tizimining funksional anatomiyasi (bosh va orqa miya)	2
3	Periferik asab tizimining funksional anatomiyasi	2
4	Vegetativ nerv tizimining anatomiya va fiziologiyasi	1
5	Vegetativ nerv tizimining tekshirish usullari	1
6	Vegetativ nerv tizimining zararlanish simptomlari	1
7	Po’stloq, po’stloq osti tuguni va miyachaning funksional anatomiyasi	2
8	Kichik xoreyada ekstrapiramidal o’zgarishlar	1
9	Parkinsonizmda ekstrapiramidal o’zgarishlar	1
10	Tarqoq sklerozda miyacha belgilari	1
11	Bosh miya nervlarining anatomo-fiziologik xususiyatlari	2
12	Miya ustunining patologiyasida bosh miya nervlarining zararlanishi	2
13	Orqa miyaning qon bilan ta’minlanishi	2
14	Spinal insult, etiopatogenez, klinika, davolash va profilaktika	2
15	Insultlarda shoshilinch yordam	2
16	Tish-jag’ sistemasidagi nevrologik sindromlar (pulpit, peridontit, galvanizm, patologik prikuslar va b.)	2
17	Ichki kasalliklarda neyrostomatologik sindromlar	2
	Jami:	28 soat

Kafedra mudiri, dots.: M.B. O’rinov

Adabiyotlar

Asosiy:

1. 
   Нервные болезни, М.Н.Пузин, А.В.Степанченко, А.Г.Турбина, А.И.Туников, Г.М.Нестеренко. «Медицина» Москва, 1997.
   
2. 
   Нервные болезни Е.И.Гусев, В.С.Гречко, Г.С.Бурденко. «Медицина» Москва, 1988.
   
3. 
   Б.А.Карлов. Москва «Терапия нервных болезней» Медицина, 1987.
   
4. 
   Неотложная помощь в нейростоматологии. В.С.Гречко, 1981. «Медицина».
   
5. 
   Невропатия тройничного нерва. Н.М.Маджидов, В.С.Гречко.,1981.
   
6. 
   Umumiy nevrologiya. N.M.Majidov. 1995, Toshkent.
   

Qo’shimcha:

1. 
   Клиническаяанатомия черепных нервов. С.В.Леонов, Л.Е.Котович. Методическое пособие. Минск. «Высшая школа», 1990, 88с.
   
2. 
   Лицевые болевые синдромы. Методическая рекомендация, 1990.
   
3. 
   «Актуальные вопросы в неврологии» А.Л.Леонович, Минск, 1990.
   
4. 
   Профилактическая неврология. Н.М.Маджидов, В.Д.Трошин, Ташкент, 1993, 1 часть, 1995 часть-2.
   
5. 
   Болезни периферической нервной системы. Я.Ю.Попелянский, М., 1989.
   
6. 
   Болезни нервной системы. Н.Н.Яхно и др.,Москва,1995, 1-2-часть.