|
7. ISHLAB CHIQARISH JARAYONIDA SINTETIK VA ANALITIK
HISOBNI TASHKIL ETISH
Ishlab chiqarish xarajatlarini joriy hisobini olib borish uchun quyidagi sintetik
schyotlardan foydalaniladi: “Asosiy ishlab chiqarish”, “Yordamchi ishlab
chiqarish”, “Boshqa ishlab chiqarishlar”, “Umumishlab chiqarish sarflari”.
“Asosiy ishlab chiqarish” schyoti kalkulyatsion schyot bо‘lib, uning debet
tomonida ishlab chiqarish maqsadlari uchun sarflangan xarajatlar haqiqiy
baholarda, kredit tomonida esa ishlab chiqarishdan chiqarib yuborilgan tayyor
mashulotlar ishlab chiqarish haqiqiy tannarxlari aks ettiriladi. Hisobod oy
davomida tо‘g‘ri xarajatlar, ularni ishlab chiqarishga berish haqidagi dastlabki
hujjatlarga asosan “Asosiy ishlab chiqarish” schyotining debetida quyidagi
buxgalteriya pravodkalari asosida yozib boriladi:
Dt – “Asosiy ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olib schyotlar”
Kt - “Materiallar hisobga olinadigan schyotlar”.
Kt – “Xodimlar bilan mehnatga haq tо‘lash bо‘yicha hisoblashishlarni
hisobga oluvchi schyotlar”.
Kt – “Ijtimoiy sug‘urta bо‘yicha tо‘lovlar”.
359
Sanoat ishlab chiqarishi bilan shug‘ullanuvchi tarmoqlarda elektr energiyasi,
par, issiq va sovuq suv yetkazib beradigan yordamchi tsexlar tashkil qilinadi. Bu
tsexlar yordamchi ishlab chiqarish bо‘lib korxonaning asosiy faoliyatini elektr
energiyasi, issiq va sovuq suv bilan ta’minlab turadi. Yordamchi ishlab chiqarish
asosiy ishlab chiqarishni bir me’yorlarda ishlashini ta’minlash uchun xizmat qiladi.
Yordamchi ishlab chiqarish xarajatlari oy davomida “Yordamchi ishlab chiqarish”
schyotida hisobga olinadi. Uning debet tomonida sarflangan xarajatlar haqiqiy
baholarda quyidagi buxgalteriya pravodkalari bilan rasmiylashtiriladi:
Dt – 2310 - “Yordamchi ishlab chiqarish” schyoti
Kt – 1000 - “Materiallar hisobga olinadigan schyotlar”.
Kt – 6700 - “Xodimlar bilan mehnatga haq tо‘lash bо‘yicha
hisoblashishlarni hisobga oluvchi schyotlar”.
Kt – 6510 - “Sug‘urta bо‘yicha tо‘lovlar”.
Kt – 2300 - “Yordamchi ishlab chiqarish”.
Kt – 0200 - “Asosiy vositalarni eskirishi hisobga olinadigan schyotlar”
Kt - “Umumishlab chiqarish xarajatlari”.
Yordamchi ishlab chiqarish schyotihing kredit tomonida yordamchi ishlab
chiqarish Tsexlarida bajarilgan ishlarning, xizmatlarning yoki ishlab chiqarilgan
mashulotlarning haqiqiy tannarxlari aks ettiriladi. Oyning oxirida yordamchi ishlab
chiqarish xо‘jaligi tomonidan bajarilgan ishlar, xizmatlar yoki ishlab chiqarilgan
mashulotlar tayyor mashulotlar tannarxiga qо‘shib yuboriladi. Buning uchun
yordamchi ishlab chiqarish xо‘jaligi xizmatlarini taqsimlash hisobi tuziladi. Shu
hisobga binoan:
Dt – 2000 - “Asosiy ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olib boruvchi
schyotlar” - alohida mashulot turlari bо‘yicha
Kt – 2300 - “Yordamchi ishlab chiqarish” schyoti pravodkasi tuziladi.
Ishlab chiqarishga xizmat qilish va boshqarish xarajatlarini hisobga olish
uchun “Umumishlab chiqarish xarajatlari” schyotidan foydalaniladi. Bu schyot
mazmun jihatidan tranzit schyot bо‘lib, hisobot davri davomida sarflarni vaqtincha
hisobga olish uchun ishlatiladi va hisobot davrining oxiriga “Moliyaviy natijalar”
360
hisobotida aks ettiriladigan qoldig‘i bо‘lmaydi. Umumishlab chiqarish sarflari
quyidagi pravodkalar bilan rasmiylashtiriladi:
Dt - 2500 - “Umumishlab chiqarish xarajatlari” schyoti
Kt - 1000 - “Materiallar hisobga olinadigan schyotlar”.
Kt - 6710 - “Xodimlar bilan mehnatga haq tо‘lash bо‘yicha
hisoblashishlarni hisobga oluvchi schyotlar”.
Kt - 6510 - “Sug‘urta bо‘yicha tо‘lovlar”.
Kt - 3100 - “Kelgusi davr xarajatlarini hisobga oluvchi schyotlar”
Kt - 0200 - “Asosiy vositalarni eskirishi hisobga olinadigan schyotlar”
Hisobot oyi tugagandan keyin umumishlab chiqarish sarflari tayyor
mashulotlar tannarxiga qо‘shiladi. Buning uchun umumishlab chiqarish sarflarini
tayyor mashulotlarning alohida turlari orasida taqsimlash hisobi tuziladi. Shu
hisobga binoan:
Dt - 2000 - “Asosiy ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olib boruvchi
schyotlar”
Kt - 2510 - “Umum ishlab chiqarish xarajatlari” schyoti pravodkasi tuziladi.
Mashulot tannarxini kalkulyatsiya qilish maqsadida ishlab chiqarish
xarajatlari mashulot turlari, buyurtmalar, tsexlar va ishlab chiqarish bо‘linmalari
hamda kalkulyatsiya moddalari bо‘yicha guruhlanadi. Xarajatlarni bunday
umumlashtirish ishlab chiqarish xarajatlarining yig‘ma hisobi deb ataladi.
Mashulotning haqiqiy tannarxini aniqlashda yig‘ma hisobni korxonadagi ishlab
chiqarishning xususiyatlarini hisobga olgan holda tashkil qilish muhim ahamiyatga
ega.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
