Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

Buxgalteriya  hisobi  schyotlarini  tayinlanishi  va  tuzilishiga  qarab 

turkumlarga  ajratish 

-  schyotlarning  nima  uchun  xizmat  qilishi  hamda  ularning 

debet, kredit oborotlari va hisobot davrining oxiriga qoldiqlari qanday mazmunga 

ega  ekanligini  bilishga  asos  bо‘ladi.  Bunday  turkumlash  schyotlarda  xо‘jalik 

operatsiyalarini  yozish  uchun  kerakli  kо‘rsatkichlar  qayerdan  olinishini  kо‘rsatib, 

xо‘jalik  operatsiyalarini  ikki  yoqlama  yozish  usulini  о‘zlashtirishga  ham  yordam 

beradi. 

Schyotlar  tayinlanishi  va  tuzilishiga  kо‘ra,  doimiy,  tranzit  va  balansdan 

tashqari schyotlarga bо‘linadi. 

Doimiy  schyotlar  hisobot  davrining  oxiriga  buxgalteriya  balansida 

kо‘rsatiladigan  qoldig‘i  bor  bо‘lgan  aktivlar,  majburiyatlar  va  kapitallar  hisobga 

olinadigan  schyotidir.  Doimiy  schyotlar  aktiv,  passiv,  kontr-aktiv  va  kontr-passiv 

schyotlarga bо‘linadi. 

Aktiv schyotlar – korxonalarning aktivlarini hisobga olish uchun belgilangan 

schyotlardir. 

Passiv  schyotlar  –  korxona  mablag‘lari  manbaalarini  va  maburiyatlarini 

hisobga olish uchun belgilangan schyotlardir. 

Kontr  -  aktiv  schyotlar-  aktivlarni  moliyaviy  hisobotda  sof  qiymatida 

kо‘rsatish uchun, ularning qoldig‘ini kamaytiruvchi ya’ni qoldig‘i aktiv schyotning 

qoldig‘idan ayirib tashlanadigan schyotlardir. 

---

297 

 

 

Kontr-passiv  schyotlar-  passivlarni  yoki  kapitalni  moliyaviy  hisobotda  sof 

qiymatida  kо‘rsatish  uchun,  ularning  qoldig‘ini  kamaytiruvchi  ya’ni  qoldiqlari 

passiv schyotning qoldig‘idan ayirib tashlanadigan schyotlardir. 

Tranzit  schyotlar-daromad  va  sarflarni  vaqtincha  schyoti  bо‘lib,  hisobot 

davri  davomida  ishlatiladi  va  hisobot  davrining  oxirida  bekiladi,  ya’ni  hisobot 

davrining oxiriga tuziladigan balansda aks ettiriladigan qoldig‘i bо‘lmaydi. 

Balansdan 

tashqari 

schyotlar-korxona 

huquq 

va 

majburiyatlariga 

kirmaydigan,  ammo  vaqtincha  uning  ixtiyorida  bо‘lgan  aktivlarni  mavjudligi  va 

harakati tо‘g‘risidagi axborotlarni umumlashtirish uchun belgilangan schyotlardir.