Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

susiy  korxona  bo„lsa,  qaysi  hisobvaraq  debetlanadi?  Agar  korxona 
chet el kapitali ishtirokidagi korxona bo„lsa-chi? 
Yuqoridagi  balans  ichidagi  buxgalteriya  yozuvini  bajarishdan 
avval  hujjat  2-kartoteka  hisobidan  chiqariladi,  bu  operatsiya  quyidagi 
buxgalteriya yozuvi asosida amalga oshiriladi: 

---

 
99 
Debet 96321 “Muddatida to„lanmagan hisob-kitob hujjatlari bo„yi-
cha kontr. hisobvaraq” 
Kredit  90963  “Bu  hisobvaraq  nomini  hisobvaraqlar  rejasidan 
qidirib toping va yodlab oling” 
Bank  2-kartotekadagi  muddati  o„tkazib  yuborilgan  hisob-kitob 
hujjatlari  bo„yicha  to„lovlarni  amalga  oshirishda  to„lovchilardan  penya 
undirish  va  oluvchilar  foydasiga  o„tkazish  huquqiga  ega,  agar  bu  bank 
va  mijoz  o„rtasida  tuzilgan  shartnomada  kelishilgan  bo„lsa.  Bank 
to„lovchilardan  mablag„larni  oluvchilar  foydasiga  muddati  o„tkazib 
yuborilgan  to„lovlar  bo„yicha  muddati  o„tkazib  yuborilgan  har  bir  kun 
uchun qonunda belgilangan miqdorda penya undiradi. Muddati o„tkazib 
yuborilgan  kunlarni  belgilashda  kalendar  kunlar  hisobga  olinadi.  Undi-
rilgan  penya  muddati  o„tkazib  yuborilgan  to„lovning  asosiy  summasi 
bilan  to„lovchining  hisobvarag„idan  hisobdan  chiqaziladi  va  mahsulot 
yetkazib beruvchining bankiga elektron to„lovlar tizimi orqali o„tkaziladi. 
Ba‟zi  vaqtlarda  to„lov  talabnomasini  to„lash  uchun  to„lovchi  kor-
xonaning  roziligi,  ya‟ni  akseptlashi  talab  etilmaydi.  To„lovchilarning 
hisobvaraqlaridan  mablag„larni  akseptlamasdan  hisobdan  chiqarish 
tomonlar o„rtasida tuzilgan shartnomaga asosan kommunal xizmat, tele-
fon,  kanalizatsiya,  pochta-telegraf  xarajatlari  hamda  tashilgan  musor 
uchun  amalga  oshiriladi.  Kommunal  xizmatlar  uchun  to„lovlar  va  o„l-
chov asboblari gaz, suv, issiqlik va elektr-energiyasi uchun hisoblanadi. 
Bunday  akseptsiz  to„lovlarni  amalga  oshirish  uchun  bankka  taqdim 
qilingan  to„lov  talabnomaning  yuqori  qismiga  “akseptsiz”  hamda  “hi-
soblash  asboblari  asosida”  degan  so„zlari  ko„rsatib  o„tilgan  bo„lishi  lo-
zim.  Ushbu  yozuvlar  bo„lmagan  taqdirda  talabnomalar  umumiy  asosda 
akseptlanadi va to„lanadi.  
Talabnomada  ma‟lum to„lovlarni akseptlamasdan hisobdan chiqa-
rish  huquqiga  ega  bo„lgan  qonuniy  hujjat  yoki  shartnomaning  sanasi, 
nomeri  va  to„lovning  maqsadi  ko„rsatilishi  shart.  Bunda  bank  ilova 
qilingan  hujjatlarning  talabnomada  ko„rsatilgan  ularning  rekvizitlariga 
mosligini tekshirib ko„radi.  
Bank operatsion kuni kelib tushgan akseptsiz to„lanadigan talabno-
malar  shu  kunning  o„zida  to„lanadi.  To„lovchi  korxonaning  depozit  hi-
sobvarag„ida  talabnomani  to„lash  uchun  mablag„lar  yo„qligi  yoki  kam-
ligi  aniqlansa  hamda  ularni  to„lashi  uchun  bank  kreditini  berish  imko-
niyati  bo„lmaganda  to„lanmagan  summa  “O„z  muddatida  to„lanmagan 

---

 
100 
hisob-kitob  hujjatlari”  kartotekasi  bo„yicha  alohida  hisobvaraqqa 
o„tkaziladi, talabnomaning o„zi esa 2-kartotekaga joylashtiriladi.