20
1500
0
3) Mol etkazib beruvchilarga bo’lgan qarz uzilgan 35000
Korxona mol etkazib beruvchilarga qarzining boshlang’ich qoldig’i
40000
1)
Mol etkazib beruvchilarga hisoblangan 20000
Uzilgan - hammasi (aylanma) 50000 hisoblangan hammasi(aylanma)
20000
Korxonaning mol etkazib beruvchilarga qarzining oxirgi qoldig’i
10000
Bu schyotning oxirgi qoldig’i faqat kreditli bo’lishi mumkin, chunki korxona mol
etkazib beruvchilarga bo’lgan qarzini uzishda,
mavjud majburiyatdan ortiq
summani to’lamaydi.
2. ASOSIY SCHYOTLAR
Asosiy schyotlar mablag’lar turlari (aktiv) mavjudligi va harakati ustidan va
ularning manbalarining (passiv) nazorat qilish uchun ishlatiladi. Barcha asosiy
schyotlarga ularda korxona mulkining hisobga olinishi xosdir. Asosiy
schyotlarning
xususiyati shundan iboratki, agar ularda qoldiq mavjud bo’lsa,
ularning hammasi balans tarkibiga kiritiladi.
O’zining tuzilishi va qanday maqsadga mo’ljallanganligiga qarab asosiy
schyotlar asosiy aktiv, asosiy passiv schyotlarga bo’linadi.
Asosiy aktiv schyotlar moddiy va pul mablag’larining mavjudligi va harakatini
hisobga olish hamda debitorlar bilan hisob-kitoblar uchun xizmat qiladi. Ularning
xususiyatlarini
«Materiallar» va «Debitorlar bilan hisob-kitoblar» schyotlari misolida ko’rib
chiqamiz.
«Materiallar» schyoti korxona omboridagi materiallarni hisobga olish uchun
ishlatiladi. Ma’lumki, davr boshiga omborda mavjud bo’lgan
materiallar
(boshlang’ich qoldiq) bu schyotning debetida aks ettiriladi. Kirimi debetiga,
chiqimi-kreditiga yoziladi. Oxirgi qoldiq bu schyotda albatta debetida (yoki nolga
teng) bo’lishi kerak, chunki omborda mavjud bo’lgan materiallardan ortiqcha
sarflash mumkin emas.
«Debitorlar bilan hisob-kitoblar» schyoti korxonalar bilan bajarilayotgan
xizmatlari bo’yicha hisob-kitoblarni hisobga olish uchun mo’ljallangan.
Korxonaning
xali bajarmagan, lekin haqi to’langan xizmatlari uchun qarzi bu
schyotning debetida boshlang’ich qoldiq sifatida ko’rsatiladi. Korxonalarning
mazkur korxonaga bo’lgan qarzining oshib borishi ham uning debetiga,
uning
uzilishi (qarzning to’lanishi) esa - kreditiga yoziladi. Oxirgi qoldiq faqat debetli
bo’lishi (yoki nolga teng) mumkin, chunki xaridor o’z qarzini boshqa korxonaga
shu qarzidan ortiq summada to’lamaydi.
21
Mulk (inventarlar)ni hisobga oladigan schyotlarga asosiy vositalar, uzoq muddatli
ijarga olingan asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, materiallar, yoki va bo’rdoqiga
boqilayotgan mollar, o’zi ishlab chiqargan yarim tayyor mahsulotlar, tayyor
mahsulotlar, tovarlar kiradi.
Pul mablag’larini hisobga oladigan schyotlar kassa, hisob-kitob schyoti, chet el
valyutasidagi pul mablag’lari,
bankdagi maxsus schyotlar, qisqa muddatli
investitsiyalar, pul ekvivalentlari, yo’ldagi pul jo’natmalar kiradi.
Xususiy kapitalni hisobga oladigan schetlarga ustav kapitali, qo’shilgan kapital,
rezerv kapital, taqsimlanmagan foydalar kiradi.
Asosiy aktiv schyotning ta’rifi
Debet
Boshlang’ich qoldiq - moddiy va pul mablag’lari yoki ushbu korxonaga bo’lgan
mavjudligi aylanma -mablag’lar kirimi (kelib tushishi) yoki debitorlarning ushbu
korxonaga qarzining ko’payishi
Debet oxirgi qoldiq
2
Kredit
Asosiy va aylanma-mablag’lar sarfi (chiqib ketishi yoki debetorlik qarzning)
uzili
Do'stlaringiz bilan baham: