buxDU Agranomiya va Biotexnalogiya fakulteti 13-1bio22 guruh talabasi Ismatova Marjonaning sitologiya fanidan mustaqil ishi
mavzu:Hujayrani qayta tiklanishi .Nekroz va apoptoz hodisasi. Ismatova marjona
Reja:
Hujayra patologiyasiga sabab bo’luvchi omillar
Nekroz
Apoptoz
Hujayra patologiyasiga sabab bo’luvchi omillar Alohida olingan hujayralar ham butun organizmlar turli ta'sirlarga uchrashi natijasida ularda strukturaviy funksional o'zgarishlar yuzaga kelib bu patologiya rivojlanishiga sabab bo'ladi. Bunday patologik jarayonlar organizm ayrim funksiyalarining buzilishiga, hujayra va organizm o'limiga olib kelishi mumkin. Ko'p hujayrali organizmda yuzaga keladigan patologik jarayonlar negizida alohida olingan bitta hujayrada yuzaga keladigan buzilishlar yotadi. Bu g’oyani R.Virxov ilgari surgan.
Qandli diabet
uning boshlang’ich etapi hujayrada va oxirgi etapi a'zolarda ekanligini ko'rish mumkin. Bu kassallik giperglikemiya bilan xarakterli bo'lib, uning rivojlanishi buyrak, jigarni shikastlantiradi. Oshqozonosti bezi Langergans orolchalaridagi hujayralarda insulin gormoni ishlab chiqariladi. Bu hujayralarda betta granulalari sonining kamayib ketishi natijasida gormon ishlab chiqarilishi kamayadi va kasallik rivojlanadi. Bir guruhga tegishli hujayralarda yuz beradigan o'zgarishlar sekin- asta boshqa guruh hujayralarini ham qamrab oladi.
Normal sog’lom organizmda muntazam ravishda hujayralar nobud bo'lib turadi. Bular qon hujayralari, qoplovchi va ichak epiteliysi hujayralari o'zini vazifasini o'tagandan so'ng hozirgacha noma'lum sabablarga ko'ra ularda biror bir funksiyaning o'chishi hujayra o'limiga olib keladi. Ko'pgina hujayralar embrional rivojlanish davrida nobud bo'ladi. Masalan, vaqtinchalik a'zolarni hosil qilishda ishtirok etadigan hujayralar. Nobud bo'lgan hujayralar to'qimadan fagositoz yo'l bilan chiqariladi. Ularning o'rni yangi hujayralar bilan to'ldiriladi. O'limdan oldin bu hujayralarda sintez jarayonlari to'xtab faolligi kamayadi, vakuolyar tizimi qismlarga ajraladi, mitoxondriyalar o'zgarishga uchraydi va lizosoma ichidagi fermentlar tashqariga chiqishi natijasida hujayra lizislanadi (erib ketadi). Shikastlangan hujayralarda ATF sintezi to'xtab kislorodga bo'lgan ehtiyoj oshadi.
Normal sog’lom organizmda muntazam ravishda hujayralar nobud bo'lib turadi. Bular qon hujayralari, qoplovchi va ichak epiteliysi hujayralari o'zini vazifasini o'tagandan so'ng hozirgacha noma'lum sabablarga ko'ra ularda biror bir funksiyaning o'chishi hujayra o'limiga olib keladi. Ko'pgina hujayralar embrional rivojlanish davrida nobud bo'ladi. Masalan, vaqtinchalik a'zolarni hosil qilishda ishtirok etadigan hujayralar. Nobud bo'lgan hujayralar to'qimadan fagositoz yo'l bilan chiqariladi. Ularning o'rni yangi hujayralar bilan to'ldiriladi. O'limdan oldin bu hujayralarda sintez jarayonlari to'xtab faolligi kamayadi, vakuolyar tizimi qismlarga ajraladi, mitoxondriyalar o'zgarishga uchraydi va lizosoma ichidagi fermentlar tashqariga chiqishi natijasida hujayra lizislanadi (erib ketadi). Shikastlangan hujayralarda ATF sintezi to'xtab kislorodga bo'lgan ehtiyoj oshadi.
Hujayra nobud bo'lishida xromatin koagulyatsiyasi, ya'ni uning agregatlar ko'rinishida yadroda yig’ilishi kuzatiladi (piknoz). Bu esa ko'pincha yadroning siqilishiga (karioreksis) yoki yadroning erib ketishiga (kariolizis)ga olib keladi. Yadrochalar ularda rRNK sintezi to'xtashi natijasida granulalarini yo’qotib fragmentlarga ajralib ketadilar.
Hujayra nobud bo'lishida xromatin koagulyatsiyasi, ya'ni uning agregatlar ko'rinishida yadroda yig’ilishi kuzatiladi (piknoz). Bu esa ko'pincha yadroning siqilishiga (karioreksis) yoki yadroning erib ketishiga (kariolizis)ga olib keladi. Yadrochalar ularda rRNK sintezi to'xtashi natijasida granulalarini yo’qotib fragmentlarga ajralib ketadilar.
Yadro qobig’ida ro'y beradigan o'zgarishlardan biri perinuklear bo’shliqning kengayib ketishi, yadro membranalarining erib ketishidir. Yadroning strukturaviy o'zgarishida xromatin kondensatsiyalanib yadro ichida sintez jarayonlari kamayadi.
O'zgarishlarning erta bosqichlarida hujayra shaklining yumaloqlashishi va uning yuzasidagi o'simtalar, mikrotukchalar sonining kamayishi kuzatiladi. Plazmatik membrana yuzasida turli pufakchalar yuzaga keladi.
