|
TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI DAVOLASH ISHI FAKULTETI 1-BOSQISH 127-GURUH TALABASI MAXMASHAYEV ABRIY NING TIBBIYOT KASBIGA KIRISH FANIDAN TAYYORLANGAN MUSTAQIL ISHI MAVZU: HOZIRGI ZAMON TIBBIYOTIDA YATROGENIYA MUAMMOSI YATROGENIK KASALLIKLAR Bemor bilan muloqotning deontologik prinsiplarini buzish yatrogenik kasalliklarni rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Yatrogen ( yunoncha ”iatos”- vrach, “genesis”- hosil bo’lish ) kasalliklar bemorning bemorning patalogik ahvolidir, bu kasallik shifokor yoki boshqa tibbiyot xodiminig beparvoligi yoki nojo’ya harakatlaridan kelib chiqadi. Yatrogen kasalliklarning asosiy sababchisi umumiy va meditsina madaniyatining yetishmasligi , shoshma-shosharlik va vaqtning tig’izligi bemorga yomon natija bilan tugaydigan diagnozni, kasallik prognozini, tekshiruv natijalarini va shu kabilarni aytib qo’yish hisoblanadi. Yatrogen kasalliklarning asosiy sababchisi umumiy va meditsina madaniyatining yetishmasligi , shoshma-shosharlik va vaqtning tig’izligi bemorga yomon natija bilan tugaydigan diagnozni, kasallik prognozini, tekshiruv natijalarini va shu kabilarni aytib qo’yish hisoblanadi. Yatrogeniyani quyidagi turlari bor: 1. psixogen yatrogeniya 2. aralash yatrogeniya 3. dorili yatrogeniya 4. infeksion yatrogeniya 5. travmatik yatrogeniya Tib amaliyotida yatrogen kasalliklarga sabab bo 'ladigan 4 asosiy omilni nazarda tutish kerak: - Tib amaliyotida yatrogen kasalliklarga sabab bo 'ladigan 4 asosiy omilni nazarda tutish kerak:
- Bemordan to’g’ri anamnez yig’ish
Bemorning ichki holatini o'rganish. Laborator tahliliga baho berish. Tashxis va kasallik oqibatini aniqlash. O'zaro muloqot chog'ida bemorning oldin boshidan kechirgan kasalliklariga ham katta ahamiyat berish zarur, shuningdek, kasallik etiologiyasini va patogenezini o'rganishda bemorni ta'sirlab qo'yishdan ehtiyot bo'lish kerak. Ayniqsa, xavfii o'sma, yurak xastaligi va uyida, yaqinlarida ruhiy kasalligi mavjud bo'lgan bemorlarga nisbatan nihoyatda ehtiyotkorlik va muloyimlik bilan muomala qilish talab etiladi.Ba'zi yatrogen kasalliklarning paydo bo'lishi bevosita instrumental yoki laborator tekshirishlarga bog'liq. Ayniqsa bunda qon, siydik va boshqalarning noto'g'ri tahlili sabab bo'ladi. - O'zaro muloqot chog'ida bemorning oldin boshidan kechirgan kasalliklariga ham katta ahamiyat berish zarur, shuningdek, kasallik etiologiyasini va patogenezini o'rganishda bemorni ta'sirlab qo'yishdan ehtiyot bo'lish kerak. Ayniqsa, xavfii o'sma, yurak xastaligi va uyida, yaqinlarida ruhiy kasalligi mavjud bo'lgan bemorlarga nisbatan nihoyatda ehtiyotkorlik va muloyimlik bilan muomala qilish talab etiladi.Ba'zi yatrogen kasalliklarning paydo bo'lishi bevosita instrumental yoki laborator tekshirishlarga bog'liq. Ayniqsa bunda qon, siydik va boshqalarning noto'g'ri tahlili sabab bo'ladi.
Yatrogen kasalliklari shifokor, hamshira va sanitarlar hatti-harakatlari va gap-so’zlarining yoki bemorga qilingan boshqa salbiy ta’sirlardan kelib chiqadi. Shuning uchun hamshiralar tibbiy psixologiyaning ahamiyatini boshqa xodimlarga qaraganda puxta va mukammal egallab olishlari va uni amaliyotda qo'llashlari lozim bo'ladi. Bemor yoki sog'lom odamlarning barisi ham tib xodimining noto'g'ri harakati natijasida bir xil ruhiy iztirobga yoki yatrogen kasalligiga duchor bo'lavermaydi. Yatrogeniya nevropat va psixopatlarda juda oson yuzaga keladi. Albatta, bunda ularning gavda tuzilishi va nasliy holatlari hisobga olinadi. Yatrogen kasalliklarga astenik va psixasteniklar moyil bo'lib, ular kelajakdan qo'rqadilar, uni qora tusda ko'radilar va o'zlarini ruhiy, jismoniy holatlaridan doimo hadiksiraydilar. - Yatrogen kasalliklari shifokor, hamshira va sanitarlar hatti-harakatlari va gap-so’zlarining yoki bemorga qilingan boshqa salbiy ta’sirlardan kelib chiqadi. Shuning uchun hamshiralar tibbiy psixologiyaning ahamiyatini boshqa xodimlarga qaraganda puxta va mukammal egallab olishlari va uni amaliyotda qo'llashlari lozim bo'ladi. Bemor yoki sog'lom odamlarning barisi ham tib xodimining noto'g'ri harakati natijasida bir xil ruhiy iztirobga yoki yatrogen kasalligiga duchor bo'lavermaydi. Yatrogeniya nevropat va psixopatlarda juda oson yuzaga keladi. Albatta, bunda ularning gavda tuzilishi va nasliy holatlari hisobga olinadi. Yatrogen kasalliklarga astenik va psixasteniklar moyil bo'lib, ular kelajakdan qo'rqadilar, uni qora tusda ko'radilar va o'zlarini ruhiy, jismoniy holatlaridan doimo hadiksiraydilar.
Ba’zi hollarda bemor vrach xulosasini (masalan, biror obro’liroq mutaxassis ko’rayotganda yoki rentgenda tekshirayotganda) qattiq tashvishlanib qabul qilishi, o’zini sog’lom deb yurgan kishiga vrach ko’rayotganda biror og’riq, xavfli yoki kishini mulzam qiladigan ( teri tanosil, ginekologik) kasalligi borligi haqida taxmin aytilishi ham yatrogen kasalliklarga sabab bo’ladi. Odatda, bir xil kasalliklar bilan ( masalan, sil, o’sma kasalliklari) davolanayotgan kasalxonalarda yotgan ba’zi badgumon bemorlarda kuzatiladigan davolanish va davo ishlariga shubha bilan qarash, tushkunlikka tushish kabi holatlar kasallikni og’irlashtiradi. Odatda, bir xil kasalliklar bilan ( masalan, sil, o’sma kasalliklari) davolanayotgan kasalxonalarda yotgan ba’zi badgumon bemorlarda kuzatiladigan davolanish va davo ishlariga shubha bilan qarash, tushkunlikka tushish kabi holatlar kasallikni og’irlashtiradi. Yatrogeniya kasalliklarini kelib chiqmasligi uchun, ularning oldini olish maqsadida etika, deontologiya qoidalariga rioya etish zarur. Iloji boricha har bir bemor bilan individual muloqotda bo’lish kerak. E’tiboringiz uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: |
