Butun dunyoda va xususan Ózbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatning rivojlanishi jamiyatning shaxsga qo'yadigan talablarini sifat jihatidan o'zgartirmoqda

II-Bob.
Fizika o`qitishda kompyuterning roli va o`rni
Ta'limning eng qimmatli natijalari - moslashuvchanlik va fikrlash keng-ligi, o'rganish qobiliyati va istagi. Lekin amalda maktab ta’limi asosan ma’lum hajmdagi bilimlarni beradi, shu bilan birga o‘quvchilarning qiziqishlari yetarli darajada rivojlanmagan. Bu, birinchi navbatda, hozirgi kunga qadar ko‘pchilik maktablarda tushuntirish-illyustrativ o‘qitish usulining ustuvorligi bilan bog‘liq.
Hozirgi vaqtda ta'limning dolzarb muammosi maktab o'quvchilari tomonidan bilimlarni ijodiy o'zlashtirishdir. Aynan shu narsa o'quvchining individual xususiyatlaridan kelib chiqqan holda shaxsning rivojlanishi va o'z-o'zini rivojlanishini ta'minlashi mumkin. Bu holatda o'qituvchining asosiy vazifasi o'zlashtirilgan bilimlarni talaba uchun shaxsan ahamiyatli qilishdir. Bunga maktab o'quvchilarida bilim olishga ijobiy munosabatni shakllantirish, mashg'ulotlarni ularning faolligini, mustaqil ijodiy fikrlashni rivojlantirishga maksimal darajada hissa qo'shadigan tarzda tashkil etish orqali erishish mumkin, ammo buning uchun o'quv jarayonini tashkil etishga e'tibor qaratish lozim. talabalarning mustaqil ishlarini oshirish bo'yicha o'qituvchi faoliyatida talabalarga ma'lumotni etkazish emas, balki ularning bilim faoliyatini tashkil etish bo'yicha ishlar maksimal rol o'ynashi kerak. O'qituvchi esa har doim ham o'quv materialini taqdim etish bo'yicha o'z faoliyatini talabalarning ushbu material bo'yicha mustaqil ishlarini tashkil etishdagi faollikning zarur ulushi bilan birlashtira olmaydi. Didaktika asoslaridan ma’lumki, mustaqil individual o‘quv faoliyatigina kuchli va chuqur bilim, barqaror malakalarni shakllantirishga olib kelishi mumkin.
Yuzaga kelgan qiyinchiliklarni hal qilish, ehtimol, ko'p jihatdan, biz ulardan biri-
ga to'xtalamiz. Mavjud qiyinchiliklarni bartaraf etishda o'qituvchiga operatsion imkoniyatlari katta didaktik salohiyatga ega bo'lgan kompyuter ko'p jihatdan yordam berishi mumkin. Shu sababli, ko'plab o'qituvchilar elektron kompyuterlarga katta umid bog'laydilar va ulardan foydalanish maktab haqiqatan ham beradigan bilimlar va zamonaviy jamiyat yosh avloddan talab qiladigan bilimlar o'rtasidagi tafovutni qisqartirishi mumkin deb hisoblaydilar.
Kompyuter texnologiyalarining jadal rivojlanishi va uning funksional imkoniyatlarining kengayishi kompyuterlardan o‘quv jarayonining barcha bosqichlarida: ma’ruzalar, amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlarida, o‘z-o‘zini o‘qitishda hamda bilim darajasini nazorat qilish va o‘z-o‘zini nazorat qilishda keng foydalanish imkonini beradi. o'quv materialini o'zlashtirish. Kompyuter texnologiyalaridan foydalanish ma'ruza eksperimenti imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytirib, laboratoriyada to'liq miqyosda namoyish qilish texnik jihatdan juda qiyin yoki shunchaki imkonsiz bo'lgan turli xil jarayonlar va hodisalarni simulyatsiya qilish imkonini berdi Fizikani o'qitishda kompyuterlardan foydalanishda katta imkoniyatlar mavjud. Ta'lim jarayonida kompyuterlardan foydalanish samaradorligi ko'plab omillarga, jumladan, texnologiyaning o'zi darajasiga, qo'llaniladigan o'quv dasturlari sifatiga, o'qituvchi tomonidan qo'llaniladigan o'qitish usullariga bog'liqdir
Fizika eksperimental fan bo'lib, u doimo ko'rgazmali eksperiment bilan birga o'qitiladi. Zamonaviy fizika sinfida (aslida, boshqa har qanday tabiiy fanlar kabinetida bo'lgani kabi) nafaqat ko'rgazmali eksperimentlarni o'tkazish uchun turli xil qurilmalar va qurilmalar, balki multimedia proyektori yoki ko'rgazmali ekranli kompyuter texnologiyalaridan ham foydalanish kerak.Turli illyustrativ materiallar, multimedia va interfaol modellar o‘quv jarayonini butunlay yangi bosqichga ko‘taradi. Psixologik omilni ham e'tibordan chetda qoldirib bo'lmaydi: zamonaviy bola uchun eskirgan jadvallar va jadvallar yordamida ma'lumotni ushbu shaklda qabul qilish ancha qiziqroq. Darsda kompyuterdan foydalanganda ma'lumot statik ovozsiz rasm sifatida emas, balki dinamik video va ovoz ketma-ketligi sifatida taqdim etiladi, bu esa o'rganish samaradorligini sezilarli darajada oshiradi [16].
O'quv dasturlarining interfaol elementlari passiv assimilyatsiyadan faol assimilyatsiyaga o'tishga imkon beradi, chunki talabalar mustaqil ravishda hodisalar va jarayonlarni modellashtirish, ma'lumotni chiziqli bo'lmagan holda idrok etish, kerak bo'lganda har qanday bo'lakka qaytish imkoniyatiga ega bo'ladilar. bir xil yoki boshqa dastlabki sozlamalar bilan virtual tajribani takrorlash. Talabalarni ijodiy faollikka undaydigan ta'lim shakllaridan biri sifatida kursning istalgan mavzusini o'rganish bilan birga bir talaba yoki talabalar guruhi tomonidan multimedia taqdimotini yaratishni taklif qilish mumkin. Bu yerda talabalarning har biri materialni taqdim etish shaklini, slaydlarning joylashuvi va dizaynini mustaqil tanlash imkoniyatiga ega. Bundan tashqari, u materialni eng ajoyib qilish uchun barcha mavjud multimedia vositalaridan foydalanish qobiliyatiga ega[13]. Fizika darslarida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishning ba'zi usullarini ko'rib chiqing:
• kompyuterda modellashtirish;
• kompyuter ko'rgazmalari;
• laboratoriya - kompyuter ustaxonasi;
• kompyuter sinovlari.
Kompyuter namoyishlari
Ushbu texnologiyaning asosiy afzalligi shundaki, u har qanday darsga organik ravishda mos kelishi va o'qituvchi va o'quvchiga samarali yordam berishi mumkin. Yana bir muhim holat shundaki, laboratoriya sharoitida vizual tarzda kuzatilmaydigan jismoniy jarayonlar yoki hodisalar mavjud, masalan, sun'iy yo'ldoshning Yer atrofidagi harakati. Bunda kompyuter namoyishlari bebaho ahamiyatga ega, chunki ular vaqt va makon ramkalarini «siqish» va shu bilan birga haqiqatga adekvat bo'lgan xulosalar va natijalarni olish imkonini beradi. Boshqa tomondan, bu texnologiyaning afzalligi shundaki, u ko'p sonli kompyuterlarni talab qilmaydi, bitta kompyuter va video proyektor etarli [2]. Kompyuter testi
Ta'lim jarayonida u yoki bu shaklda test sinovlari uzoq vaqtdan beri qo'llanilgan. An'anaviy shaklda test o'tkazish juda ko'p vaqt va vaqt talab qiladigan jarayondir. Kompyuterlardan foydalanish test jarayonini texnologik jihatdan shunday ilg'or qiladiki, yaqin kelajakda u talabalar bilim darajasini nazorat qilishning asosiy elementiga aylanishi mumkin[10]. Kompyuter ustaxonasi
Bu texnologiya o'qituvchi uchun ko'proq vaqt talab etadi va maxsus tayyorgarlikni talab qiladi. Kompyuter sinfiga ega bo'lish va sinfni kichik guruhlarga bo'lish kerak. Talabaning faol roli dastlab texnologiyada belgilab qo'yilganligi sababli, ushbu faoliyat turi uning ijodiy rivojlanishi uchun juda samarali. Bu yerda kompyuter fizikaning turli masalalarini yechish vositasi sifatida qaraladi. Ammo, kompyuter ustaxonasidan foydalangan holda, o'qituvchi laboratoriya ishining an'anaviy shaklidan voz kechmasligi kerak, ammo amaliy mashg'ulotlarda bu shakllarni mohirona birlashtirgan ma'qul. Misol uchun, bir kichik guruh virtual laboratoriya yordamida laboratoriya ishlayotgan bo'lsa, boshqasi an'anaviy jismoniy asbob-uskunalar yordamida bir xil laboratoriyani qilmoqda. Keyin kichik guruhlarni almashtirish mumkin. Fizika o‘qitishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish

III-Bob
Ta’lim jarayonida o‘qitishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish uchun maktabda zarur shart-sharoitlar yaratilgan. Fizika xonasi o‘quvchilar uchun kompyuter, o‘qituvchi uchun noutbuk, internet tarmog‘iga ulanish, shuningdek, multimedia proyektori, lazer printer va skaner bilan jihozlangan. Fizikani o'qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish quyidagi vazifalarni yanada muvaffaqiyatli hal qilish imkonini beradi:
• vizual ma'lumotlarni taqdim etish uchun keng imkoniyatlardan foydalangan holda o'quvchilarning xayoliy tafakkurini rivojlantirish;
• axborotni qayta ishlash va taqdim etishning dinamik usullaridan foydalangan holda ijodiy fikrlashni rivojlantirish;
• qo'shma loyihalarni muhokama qilish yoki yaratishda talabalar o'rtasida ma'lumot almashish jarayonida kollektivizm va muloqotni tarbiyalash; • maktab o'quvchilarining kompyuter texnikasiga tabiiy jalb etilishiga tayangan holda kognitiv qiziqishni rivojlantirish;
• shaxsning individual kognitiv ehtiyojlariga yo'naltirilgan yangi o'qitish usullarini ishlab chiqish.
III.1. Kompyuter tajribasi talabalarning tadqiqot faoliyati vositasi sifatida
Fizika darslarida kompyuterlar, eng avvalo, o‘quvchilarning eksperimental, tadqiqotchilik faoliyatini yoritib berish imkonini beradi. Kompyuter modellari bunday faoliyatni tashkil qilish uchun ajoyib vositadir. Kompyuter simulyatsiyasi kompyuter ekranida jismoniy tajribalar yoki hodisalarning jonli, esda qolarli dinamik tasvirini yaratish imkonini beradi va o'qituvchiga darslarni yaxshilash uchun keng imkoniyatlar ochadi. Shuni ta'kidlash kerakki, kompyuter modellari deganda fizik tajribalar, hodisalar yoki fizik masalalarda uchraydigan ideallashtirilgan model vaziyatlarga taqlid qiluvchi kompyuter dasturlari tushuniladi. O'quvchilarni kompyuter modellari ko'proq qiziqtiradi, ular doirasida mos keladigan matematik model asosidagi raqamli parametrlarning qiymatlarini o'zgartirish orqali kompyuter ekranidagi ob'ektlarning harakatini boshqarish mumkin . Ba'zi modellar tajribaning borishi bilan bir vaqtda dinamik rejimda tajribani tavsiflovchi bir qator fizik miqdorlar uchun grafik bog'liqliklarning vaqt-ga to'g'ri kelishini kuzatish imkonini beradi. Bunday modellar alohida ahamiyat-
ga ega, chunki talabalar, qoida tariqasida, grafiklarni qurish va o'qishda sezilarli qiyinchiliklarga duch kelishadi.
Kompyuter modellari an'anaviy darsga osongina mos keladi, bu sizga deyarli "jonli" ko'plab jismoniy ta'sirlarni namoyish qilish imkonini beradi, odatda "barmoqlarda" og'riqli va uzoq vaqt tushuntiriladi. Bundan tashqari, kompyuter modellari o'quv faoliyatining yangi, noan'anaviy turlarini tashkil etishga imkon beradi. Deyarli butun maktab fizikasi kursini qamrab oluvchi kompyuter modellarining katta qismi o'quv elektron nashrlarida mavjud:
"Ochiq fizika", "Jonli fizika".
Albatta, kompyuter laboratoriyasi haqiqiy jismoniy laboratoriyani to'liq almashtira olmaydi, lekin bu talab qilinmaydi. Hech kimga sir emaski, talabalar amaliy, tajriba va laboratoriya ishlarini, qurilma va mexanizmlar bilan bevosita aloqada bo'lgan joylarda katta zavq va tirishqoqlik bilan bajaradilar. Shunday qilib, 9-sinfda matematik mayatnikni o'rganishda biz birinchi navbatda "Matematik mayatnikning erkin tebranish davri va chastotasining uning uzunligiga bog'liqligi-ni tekshirish" laboratoriya ishini bajaramiz, so'ngra biz kompyuterda o'rganamiz. bir xil bog'liqlik. Haqiqiy va kompyuter tajribasida olingan qiymatlar o'rtasidagi farq o'lchov xatolari haqida mavhum matematik miqdorlar sifatida emas, balki haqiqiy kompyuter tajribasini o'tkazishda majburiy omil sifatida gapirishga imkon beradi. Kompyuter modeli "Tebranish paytida energiyaning o'zgarishi" (9-sinfda ko'rib chiqilgan mavzu) har qanday vaqtda potentsial va kinetik energiya o'rtasidagi bog'liqlikni grafik tarzda ko'rsatadi. Va bu erda yana darsning tuzilishi-ni yaxshilash uchun keng imkoniyatlar ochiladi: turli darajadagi ta'lim sinflari bilan dars o'tkazish imkoniyati.
Darsda kompyuter modelidan foydalanish tamoyillari:
1. Hodisa modelidan tajriba o‘tkazishning iloji bo‘lmaganda yoki hodisa juda tez bo‘lib, uni batafsil kuzatib bo‘lmaydigan hollardagina qo‘llanilishi kerak.
2. Kompyuter modeli o'rganilayotgan hodisaning tafsilotlarini tushunishga yordam berishi yoki hal qilinayotgan muammoning holatining illyustratsiyasi sifatida xizmat qilishi kerak.
3. Model bilan ishlash natijasida o`quvchilar hodisani xarakterlovchi miqdorlar o`rtasidagi ham sifat, ham miqdor munosabatlarini aniqlashlari kerak.
Model bilan ishlashda men har bir talabaning individual xususiyatlarini hisobga olaman va ularga mustaqil ijodkorlik elementlarini o'z ichiga olgan turli darajadagi murakkablikdagi tabaqalashtirilgan vazifalarni taklif qilaman. Fizika eksperimental fandir. Fizikani o'rganishni laboratoriya ishlarisiz tasavvur qilish qiyin. Ammo yordamga kelgan shaxsiy kompyuter laboratoriya ishlarini bajarishga imkon beradi, uni amalga oshirish maktab doirasida qiyin yoki imkonsizdir.
Kompyuter tajribasini tizimli, malakali o'tkazish maktab o'quvchilarida, shu jumladan fizikada muammolarni hal qilish uchun kompyuterdan foydalanishga ongli ehtiyojning paydo bo'lishiga olib keladi. ;
III.2. Darsning turli bosqichlarida kompyuterning roli.
Kompyuter yangi materialni tushuntirishning ajralmas qismidir. Bunga PowerPoint yordamida taqdimotlar yaratish va 1C Education materiallarini namoyish etish kiradi. Fizika". Darsni o‘qitishning an’anaviy shakliga nisbatan multimediali taqdimotlardan foydalanish yangi materialni tushuntirish, ko‘nikmalarni rivojlantirish, o‘quvchilar bilimini tekshirish va o‘tilgan materialni takrorlash uchun ko‘proq vaqtni bo‘shatadi. Darsning taqdimoti - bu qisqacha matn, asosiy formulalar, chizmalar, chizmalar, videokliplar, animatsiyalarni o'z ichiga olgan multimedia xulosasi. Odatda, bunday stsenariylar Microsoft Office paketidagi PowerPoint dasturi yordamida multimedia taqdimotlari shaklida tayyorlanadi. PowerPoint yordamida siz diagrammalar va grafiklar yaratishingiz, slaydlar, broshyuralar tayyorlashingiz va slayd-shoularni tashkil qilishingiz mumkin. Yangi nazariy mazmun talabalar tomonidan kompyuter materialini uyushgan faol idrok etish jarayonida ochiladi: o'z so'zlarim, mohirlik bilan qo'yilgan savol bilan men idrok va fikrni kerakli nazariy xulosalarga yo'naltiraman. Kompyuter (va audio-vizual) ma'lumotlarning ekran shakli men va sinf tomonidan birgalikda kuzatish va faktlar ustida mulohaza yuritish, muammoli ta'lim vaziyatlaridan chiqish yo'lini topish, fan tarixidagi dramatik daqiqalarga hamdardlik, va o‘zlashtirish jarayonida o‘rganilayotgan materialning dolzarbligi va ahamiyatini muhokama qilishga imkon beradi. Yangi nazariy mazmun talabalar tomonidan faol kompyuter materialini uyushgan idrok etish jarayonida ochiladi: o'z so'zlarim, mohirlik bilan qo'yilgan savol bilan men idrok va fikrni maqsadli nazariy yordamlarga yo'z o'z kuchidaman. Har bir mavzu oxirida men talabalarni o'zlarining taqdimotlarini taklif qilaman, so'ngra ular talabalar bilan muhokama qilinadi.Bilimlarni umumlashtirish va tizimlashtirish bosqichida multimedia proyektori yordamida talabalar bilan bir vaqtda turli jadvallar tuzaman va to‘ldiraman. Masalan, 7-sinfda "Materiyaning yig'indisi holati" mavzusini o'rganayotganda men Word formatida quyidagi jadvalni o'z ichiga olgan hujjatni ko'rsataman.
Agregatsiya holati
U o'z shaklini saqlab qoladimi?
Ovozni saqlaydimi? O'zaro ta'sirning tabiati
Gaz
Suyuqlik
Qattiq
Keyin óquvchilar bilan birgalikda biz ushbu jadvalni to'ldiramiz: ular daftarlarda, o'qituvchi ekranda.
Biz o‘z ishimizda darsning tarbiyaviy tomoniga katta e’tibor berishimiz kerak va bola katta olim bo‘lmasligi mumkin, lekin u mustaqil shaxs bo‘lishni o‘rganishi, o‘z xatti-harakatlarini, xulq-atvorini tahlil qila oladigan, o‘zini takomillashtirish, atrofidagi dunyoda o'zini anglash. U ma'lum bir vaqtda kerakli ma'lumotlarni izlash ko'nikmalarini shakllantiradigan sinfda kompyuter bilan ishlaydi. Bunday ma'lumotlarning manbai kitob, ensiklopediya, Internet, interaktiv kompyuter kurslari bo'lishi mumkin. . Masalan, ilgari fizika darsligida olimlar va ularning hayotiy faoliyati, xarakter xususiyatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarning kamligi bolalarning ma’ruzalari bilan qoplanishi kerak edi. Endi Internet va disklarda taqdim etilgan barcha turdagi ma'lumotnomalardan foydalanish mumkin.
III.3. Kompyuter testi bilimlarni nazorat qilishning samarali usuli hisoblanadi
Bilim, ko'nikma va malakalarni tekshirish, shubhasiz, har qanday ta'lim jarayonining muhim elementidir. Men o'z ishimda bilimlarni nazorat qilishda turli xil yondashuvlardan foydalanaman: ba'zida men unga tekshirishning turli usullari va shakllaridan foydalangan holda darsning katta qismini topshiraman, boshqa paytlarda frontal so'rov yoki nazorat ishini o'tkazaman. Talabalar bilimini tizimli, chuqur tekshirish uchun kompyuter katta yordam beradi. Bu tekshirish uchun sarflangan vaqtni qisqartirish imkonini beradi. Zamonaviy elektron darsliklar har xil turdagi test topshiriqlari va bilimlarni tekshirish uchun topshiriqlarning katta tanlovini taqdim etadi. Nazoratning ushbu shakli bilan sub'ektiv baholash imkoniyati istisno qilinadi, chunki belgi "ishtiyoqsiz" kompyuter tomonidan o'rnatiladi. Talaba o'zi uchun qulay bo'lgan tezlikda ishlashi muhimdir. Men nafaqat tayyor nazorat shakllaridan foydalanishni, balki ularni o'zim rivojlantirishni ham afzal ko'raman. Bugungi kunda juda ko'p qobiqlar ishlab chiqilgan bo'lib, ularni o'qituvchi o'z xohishiga ko'ra savollar bilan to'ldiradi. Masalan, "Q-test". Interwrite Respons boshqaruv tizimi bir necha daqiqada talabalar bilimini oraliq nazorat qilish uchun oddiy testlarni yaratish imkonini beradi. "Mexanik harakat" mavzusini o'rganayotganda siz 7 ta savoldan iborat testni taklif qilishingiz mumkin, ularning har birida 4 ta javob, shu jumladan faqat 1 ta to'g'ri javob mavjud. Sinovdan o'tgandan so'ng, natijalar matnli hujjatga yoziladi va ball qo'yiladi.