Burjua sport harakati

Abu Rayhon Beruniy (973-1048) 
Qomusiy  olim  Abu  Rayhon  Muhammad  ibn  Ahmad  al-Beruniy  X  asrning  ikkinchi 
yarmi  va  XI  asrning  boshlarida  g’oyat  murakkab  tarixiy  davrda  yashadi  va  ijod  etdi.  Abu 
Rayhon Beruniy Xorazmning Qiyot shahrida dunyoga keldi.  
Beruniy  Xorazm  tili  bilan  birga  so’g’diy,  forsiy,  suryoniy,  yunon,  qadimgi  yahudiy 
tillarini, hatto qadimgi hind tili sanskritni ham o’rgangan. U yunon klassik ilmi, astronomiya, 
geografiya, botanika, matematika, geologiya, tarix, etnografiya, falsafa va filologiyadan ham 
chuqur bilim oladi.  
O’sha davrda Xorazmda va Kaspiy oldi viloyatlarida Qobus ibn Vushmagir yosh olimga 
xayrixohlik ko’rsatadi. «Shams al-Maoliy»(«Oliy martabalar quyoshi») laqabi bilan mashhur 
bo’lgan bu podshohga bag’ishlab Beruniy «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar» asarini 
yozadi va unga taqdim etadi. Bu asar Beruniy nomini Yaqin va O’rta Sharqqa mashhur qildi. 
Beruniy  yana  «Qimmatbaho  toshlarni  bilib  olish  bo’yicha  ma’lumotlar  to’plami» 
(«Mineralogiya»),  «Dorivor  o’simliklar  haqida  kitob»  («Kitob  as-saydona  fi-t-tibb»)  kabi 
asarlarni ham yozdi. «Mineralogiya» Sharqdagina emas, Yevropada ham mashhur bo’lgan.  
Beruniyning  ilmiy  bilimlarni  egallash  yo’llari,  usullari  haqidagi  fikrlari  hozirgi  davr 
uchun ham dolzarbdir. O’quvchiga bilim berishda; 
- o’quvchini zeriktirmaslik; 
- bilim berishda bir xil narsani yoki bir xil fanni o’rgatavermaslik;  
- uzviylik, izchillik; 
- yangi mazvularni qiziqarli, asosan, ko’rgazmali bayon etish va hokazoga e’tibor berish 
kerakligi uqtiriladi. 
 Beruniyning  inson  kamolotida  axloqiy  tarbiyaning  muhim  o’rnini  ta’kidlashini  uning 
yuqorida  qayd  etilgan  «Qadimgi  xalqlardan  qolgan  yodgorliklar»,  «Hindiston», 
«Mineralogiya»,  «Kitob  as-saydona»,  «al-Qonuni  al-Mas’udiy»,  «Geodeziya»  va  boshqa 
asarlarida ko’ramiz.  
Beruniy  fikricha,  axloqiylik  insonning  eng  asosiy  sifati  bo’lishi  kerak.  Bu  xislat 
birdaniga tarkib topmaydi. U kishilarning o’zaro muloqoti, ijtimoiy muhit- jamiyat taraqqiyoti 
jarayonida tarkib topadi. 
Beruniy inson kamolotida 3 narsa muhimligini ta’kidlaydi. Bu hozirgi davr pedagogikasi 
ham e’tirof  qiluvchi irsiyat, muhit, tarbiyadir. 
Yoshlarni  tarbiyalashda  axloqiy  mehnat  tarbiyasi,  nafosat  tarbiyasi,  oila  tarbiyasi, 
insonning shaxsiy gigiyenasi muhim ahamiyatga ega, degan olim. 

---

 
33