Burg’ilash va portlatish ishlari

Kurgoshin azodi - ok rangli mayda kristalli kukun, gigroskopikmas, suvda erimaydi va namlanganda xam detonastiyalash kobiliyatini yukotmaydi. Kurgoshin azodi – birlamchi PM lar ichida eng kuchlilaridan bulib, rtutga nisbatan kam zaxarli, shuning uchun xam portlatgichlarni tayyorlashda keng kullaniladi. Kurgoshin azodining kuyosh nuriga judayam kam sezuvchanligi – uni yanayam sezgirligi yukori bulgan kurgoshin trinitrorezorstinat bilan birga kushib ishlatilishiga olib keladi.
Kurgoshin trinitrorezorstinan (T.N.R.S.) – sarik oltinsimon rangli kristall kukun, sezgirligi buyicha rtut bilan kurgoshin azodi oraligida turadi.
Ikkilamchi inistiyalovchi PM lar:
Tetril – och sarik rangli kristall kukun. Yondirilganda – tez yonadi va portlashga aylanadi. Portlatgichlarni tayyorlashda ikkilamchi inistiyalovchi PM sifatida kullaniladi.
Ten – ok rangli kristall kukun, suvda erimaydi, gigroskopikmas. DSh larini tayyorlashda keng kullanilad va yana ba’zi bir tur elektro-portlatgichlarda ikkilamchi inistiyalovchi PM sifatida xam kullaniladi.
1-jadval.

Kursatkichlar	Birlamchi inistiyalovchi PM lar.			Ikkilamchi inistiyalovchi PM lar.
	Rtut	Kurgoshin azodi	TNRS	Tetril	TEN	Geksogen
Portlashdagi issiklik, kkal/kg	405	381	418	1078	1410	1310
Xosil buladigan gazlar xajmi, l/kg	316	308	448	412	780	890
Ish kobiliyati, sm^3	110	115	110	350	500	470
Monakristall zichligi g/sm^3	3,5	4,6	2,9	1,0	1 ,0	1,05
Detonastiya tezligi, km/s	5,4	5,3	5,2	7,2-1,63	8,2-1,65	8,3
Temperatsi, ^0S	165	327	270	195	220	203,5

Kopsulali – portlagich (KD).
Kapsulali – portlagichlar (KD) sanoatdagi PM larni va DSh larni birlamchi inistiyalash uchun xizmat kiladi. KD ning diametri 6-7 mm, uzunligi 47-51mm li stilindrik gilza bulib, birlamchi va ikkilamchi inistiyalovchi PM lar snaryadi bilan zaryadlangan. Stilindrik gilzaga birinchi bulib ikkilamchi inistiyalovchi PM lar preslanib joylashtiriladi va shundan keyin birlamchi PM urtasida 2-2,5mm li teshikchasi bulgan metall chashkachada joylashtiriladi. Ushbu teshikcha orkali birlamchi inistiyalovchi PM ga yondiruvchi plig (OSh) alangasi etib keladi va PM ni dntonastiyalaydi. PM ning tukilib ketmasligi uchun chashkaga teshikchasi ipak setka bilan yopilgan. KD sxemasi 1-chizmada keltirilgan.