T/r
|
Olmoshlarning ma’no turlari
|
Ma’nolari va ta’rifi
|
Misollar
|
1.
|
Kishilik olmoshlari
|
Shaxs ma’nosini bildiruvchi otlar o‘rnida almashinib keladi va ularga ishora qiladi. Shaxs ma’nosini bildiruvchi so‘zlar o‘rnida qo‘llanib, unga ishora qiluvchi olmoshlarga kishilik olmoshlari deyiladi.
|
men (kamina) - biz
sen – siz
u – ular (alar)
|
2.
|
Ko‘rsatish olmoshlari
|
Mustaqil so‘zlar va gaplar o‘rnida kelib, ularni ko‘rsatib keladi. Mustaqil so‘zlar orqali ifodalangan shaxs, predmet, belgi, harakatlarni ko‘rsatib kelgan olmoshlarga ko‘rsatish olmoshlari deyiladi.
|
u,bu,shu, o‘sha, mana bu (manavi), mana shu, ushbu
|
3.
|
So‘roq olmoshlari
|
So‘zlovchiga noma’lum bo‘lgan shaxs, narsa, belgi-xususiyatlarni so‘rash ma’nosini bildiradi. Shaxs, narsa, belgi-xususiyat, harakat-holatlarni so‘rash uchun ishlatiladigan olmoshlarga so‘roq olmoshlari deyiladi.
|
kim?, nima?, qaysi?, qancha?, necha?, nimaga?, qani?, nima qildi?, nima bo‘ldi?
|
4.
|
Birgalik-ajratish olmoshlari
|
Shaxs, narsa, belgi-xususiyat bildiruvchi mustaqil so‘zlar o‘rnida almashinib, ularning ma’nosini umumlashtirib, jamlab keladi. Mustaqil so‘zlar o‘rnida kelib, ularning ma’nosini umumlashtirib, jamlab keluvchi olmoshlarga birgalik olmoshlari deyiladi.
|
1) jamlik olmoshlari: hamma, barcha, bari
2) ajratish olmoshlari: har kim, har nima, har qancha, har qanday, har qaysi, har bir, har narsa
|
5.
|
Bo‘lishsizlik olmoshlari
|
Shaxs, narsa, belgi-xususiyat bildiruvchi mustaqil so‘zlar o‘rnida kelib, uning inkorini bildiradi. Mustaqil so‘zlar o‘rnida kelib, uning inkorini bildirgan olmoshlarga bo‘lishsizlik olmoshlari deyiladi.
|
hech kim, hech nima, hech qancha, hech qanday, hech qanaqa, hech narsa,hech bir
|
6.
|
O‘zlik olmoshi
|
Uchala shaxsdagi kishilik olmoshlari o‘rnida qo‘llanib, ma’nosini ta’kidlab keladi. Kishilik olmoshlari o‘rnida kelib, uning ma’nosini ta’kidlab ko‘rsatuvchi olmoshlarga o‘zlik olmoshlari deyiladi.
|
o‘z
|
7.
|
Gumon olmoshlari
|
Shaxs, narsa, belgi-xususiyat bildiruvchi mustaqil so‘zlar o‘rnida kelib, uning ma’nosini taxminlab, gumonlab keluvchi olmoshlarga gumon olmoshlari deyiladi.
|
1) allakim, allanarsa, allaqanday, allaqancha kabi
2) kimdir, nimadir, qaysidir
|
Eslatma: Kishilik, o‘zlik, ko‘rsatish, so‘roq, belgilash, gumon olmoshlari sodda holda bo‘ladi.
Ko‘rsatish (ana shu, mana bu), belgilash (har kim, har nima), bo‘lishsizlik (hech narsa, hech kim), gumon (bir narsa, bir nima) olmoshlari qo‘shma holda bo‘ladi.
Izoh: allakim, allanima, allaqancha qo‘shma olmoshlar hisoblanmaydi.
Sodda olmoshlar qo‘shib, qo‘shma olmoshlar ajratib yoziladi.
Kishilik, ko‘rsatish olmoshlari juft holda bo‘ladi.
O‘zlik, ko‘rsatish, so‘roq, belgilash olmoshlari takroriy holda qo‘llanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |