Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud


Fe’lning vazifa (xoslangan) shakllari



Download 2,11 Mb.
bet115/253
Sana16.04.2022
Hajmi2,11 Mb.
#556792
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   253
Bog'liq
Bulardan tashqari, tovush o\'zgarishlarining yana quyidagi ko’rin

Fe’lning vazifa (xoslangan) shakllari
Ona tili (6-sinf)
Fe’llar gapda boshqa so‘zlar bilan bog‘lanib, kesim, ega, to‘ldiruvchi, hol, aniqlovchi vazifasida kelishi mumkin. Buning uchun fe’l maxsus shakllarga ega bo‘ladi. Turli gap bo‘laklari vazifasida kelish uchun xoslangan fe’l shakllari fe’lning vazifa shakllari deyiladi.
Fe’llarning to‘rt vazifa shakli mavjud: 1) sof fe’l shakli (o‘qidi); 2) harakat nomi shakli (o‘qimoq, o‘qish); 3) sifatdosh shakli (o‘qigan, oqar); 4) ravishdosh shakli (o‘qib, kelgach).
Fe’lning otga xoslangan shakli harakat nomi deyiladi va fe’l asoslariga –i(sh), -u(v), -moq qo‘shimchalarini qo‘shish yo‘li bilan yasaladi. Masalan: yasha+sh, kel+ish, ayt+uv, bil+moq.
a yoki i unlisi bilan tugagan fe’l asoslariga –v qo‘shimchasi qo‘shilganda, a unlisi o ga, i unlisi u ga aylanadi va shunday yoziladi. Masalan, ishla – ishlov, tani – tanuv.
Harakat nomi otlar kabi egalik, kelishik va ko‘plik qo‘shimchalarini oladi va gapda ular bajaradigan gap bo‘laklari vazifasida keladi. Masalan: Chiroyli yozishni o‘rgan! Yozuving yomon emas.
Fe’lning sifatga xoslangan shakli sifatdosh deyiladi. Sifatdoshlar fe’l asoslariga –gan (-kan, -qan), -ydigan (-adigan), -(a)yotgan, -a(-r) qo‘shimchalarni qo‘shish yo‘li bilan hosil bo‘ladi.
Sifatdoshlar shaxs va narsalarning belgisini bildirishi bilan sifatga o‘xshaydi. Sifatlar shaxs va narsaning turg‘un, barqaror belgisini ifodalasa, sifatdoshlar o‘zgarish, harakat belgisini ifodalaydi. Solishtiring: katta (sifat) daryo, oqar (sifatdosh) daryo.
Sifatdoshlar fe’l shakli bo‘lganligi uchun fe’lga xos bo‘lgan zamon, bo‘lishli-bo‘lishsizlik, nisbat ma’nolarini ifodalaydi.
Sifatdoshning –gan (-kan, -qan) qo‘shimchasi shaxs-narsalarning o‘tgan zamonga xos harakat belgisini ifodalaydi.
Bu qo‘shimcha unli bilan tugagan fe’l asoslariga qo‘shilib, -gan holida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi (o‘qigan,yashagan kabi).
Jarangsiz undosh bilan tugagan fe’l asoslariga qo‘shilib, -kan holida talaffuz qilinsa ham, -gan yoziladi (ko‘chgan, o‘sgan kabi).
Jarangsiz q undoshi bilan tugagan fe’l asoslariga qo‘shilganda –qan, k undoshi bilan tugagan fe’l asoslariga qo‘shilganda –kan holida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi (tiq-tiqqan, tik-tikkan).
Jarangli g‘ undoshli bilan tugagan fe’l asoslariga qo‘shilganda, -qan holida talaffuz qilinsa ham, -gan yoziladi (tug‘-tug‘gan).
Hozirgi zamon sifatdoshi fe’l asoslariga –(a)yotgan qo‘shimchasini qo‘shish bilan yasaladi.
Kelasi zamon sifatdoshi fe’l asoslariga –ydigan, -adigan, -(a)r qo‘shimchalarini qo‘shish bilan yasaladi.

Download 2,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish