Buhoro oziқ –ovқat va engil sanoat tehnologiya instituti “Ijtimoiy fanlar” kafedrasi yiғilishida muhokama қilindi va қўllanma sifatida institut uslubiy kengashi muhokamasiga tavsiya etildi

Jinoyatda ishtirokchilarning turlari:

1. Bajaruvchi-jinoyatni bevosita, to`la, qisman sodir etgan shaxs. Bosh rolni o`ynaydi.

2.Tashkilotchi-jinoyatga tayyorgarlik ko`rilishiga yoki jinoyat sodir etilishiga rahbarlik qilgan shaxs.

3. Dalolatchi-qiziqtiruvchi yoki boshqa usul bilan jinoyatga undovchi shaxsdir.

4. Yordamshi-jinoyat sodir qilishga maslahatlar, yo`l-yo`riqlar, vositalar berish yoki to`siqlarni bartaraf etish bilan ko`maklashadigan shaxs.

Jinoiy jazo tushunchasi va turlari. Jinoiy jazo-bu jinoyat sodir qilishda aybdor deb topilgan shaxsga sud hukmiga ko`ra davlat nomidan qo`llanadigan hamda qonun tomonidan mahkumni muayyan huquq va erkinliklardan mahrum etish yoki ularni cheklashdan iborat majburlov chorasidir (jinoyat kodeksining 42-moddasi).

Jazolash mahkumlarni tuzatish, shuningdek ham mahkumlar,ham boshqa shaxslar tomonidan qilinishi mumkin bo`lgan yangi jinoyatlarning oldini olish uchun qo`llaniladi. Jazolash odamga jismoniy azob berish yoki insonlik qadr-qimmatini tushirishni maqsad qilib qo`ymaydi.

Jinoiy jazolarning sakkiz turi mavjud bo`lib ular qouyidagilardir;

- jarima;

- muayyan huquqdan mahrum etish;

- axloq tuzatish ishlari;

- xizmat bo`yicha cheklashlar;

- hibsga olish;

- harbiy-ijroiya qismida tutish;

- ozodlikdan mahrum etish;

- o`lim jazosi.

O`zbekistonda demokratik, huquqiy davlatni shakllantirish uchun bosqichma-bosqich islohotlar amalga oshirilmoqda. Sud huquq tizimini yanada demokratlashtirish munosabati bilan Jinoyat kodeksining bir qator moddalariga o`zgartirishlar kiritildi, jazolar liberallashtirildi, 2008 yildan boshlab o`lim jazosi ham bekor qilinadi.

O`zbekiston mustaqillikka erishgandan keyin 1994 yilda yangi Jinoyat Kodeksi qabul qilindi. Bu kodeksda o`lim jazosi jazoning umumiy tizimiga kiritildi. Jinoyat Kodeksning 51-moddasida dastlab 13ta jinoyat uchun o`lim jazosi nazarda tutilgan edi.

2001 yil 29 avgustda O`zbekistonning Jinoyat, Jinoyat-prosessual Kodekslari hamda Ma`muriy javobgarlik to`g`risidagi Kodeksiga o`zgartirish va qo`chimshalar kiritildi. Unga muvofiq, Jinoyat Kodeksida o`lim jazosi qo`llanadigan moddalar 4taga, 2003 yilga kelib esa 2taga qisqardi. Voyaga yetmaganlarga, oltmish yoshdan oshgan fuqaroqalar va ayollarga bu jazo qo`llanilmaydi.