Buhoro oziқ –ovқat va engil sanoat tehnologiya instituti “Ijtimoiy fanlar” kafedrasi yiғilishida muhokama қilindi va қўllanma sifatida institut uslubiy kengashi muhokamasiga tavsiya etildi

7-MAVZU. OILA HUQUQI ASOSLARI.

Reja.

1. Oila huquqi tushunchasi.

2. Nikoh tushunchasi, uni tuzish tartibi va shartlari.

3. Nikoh shartnomasi,er va xotinning shaxsiy, mulkiy huquqlari.

4. Ota-onalik va uning huquqiy oqibatlari.

Tayanch iboralar:

Oila, ota-ona, farzandlar, oila va davlat, nikoh, nikoh tomonlarining tengligi, er-xotin, nikoh shartnomasi, aliment.

Oila huquqi tushunchasi, predmeti, tamoyillari va manbalari. Oila uzoq davom etgan tarixiy taraqqiyot natijasidir, jamiyat tuzilishining ob`yektiv zarur, ajralmas qismidir.

Oila eng muhim ijtimoiy vazifalarni: insonni yaratish, bolalarni tarbiyalash, odamlarni jismoniy va ma`naviy jihatdan kamol toptirish, ularni ma`naviy birlashtirish, birgalikda xo`jalik yuritishni ta`minlash, o`zaro yordam ko`rsatish, jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotini ta`minlash, demografiya jarayonlarini yaxshilash vazifalarini bajaradi.

Oila bolalar to`g`risida g`amxo`rlik qilishga, ona va bola manfaatlarini muhofaza etishga, onalikni rag`batlantirishga qaratilgan tadbirlar turkumini nazarda tutuvchi huquq oilaviy munosabatlarni mustahkamlashning muhim vositasi hisoblanadi.

Oila davlat himoyasiga olingan bo`lib, Konstitutsiyada bu haqda shunday deyiladi:

“Oila jamiyatning asosiy bo`g`inidir, hamda jamiyat va davlat muhofazasida bo`lish huquqiga ega”. Oila-kishilarning tabiiy-biologik, huquqiy va ma`naviy munosabatlariga asoslangan birlik.

Oila huquqi er-xotinlar, ota-onalar va bolalar, shuningdek oilaning boshqa a`zolari o`rtasidagi shaxsiy va mulkiy munosabatlarni tartibga solib turuvchi huquq tarmog`idir. Ammo oilaviy munosabatlarning barchasi ham huquq tomonidan tartibga solinmaydi. Bu munosabatlarning aksariyati axloqiy, ruhiy tusda bo`lib, o`z mohiyatiga ko`ra ularni huquq yo`li bilan tartibga solib bo`lmaydi. Oila huquqi fuqarolik huquqi bilan chambarshas bog`liqdir.Oila huquqi fuqarolik huquqidan quyidagi xususiyatlari bilan farqlanadi:

1) Oilaviy munosabatlar fuqarolik huquqiga xos bo`lmagan yuridik faktlardan vujudga keladi;

2) Oilaviy munosabatlar fuqarolik huquqidan farqli o`laroq, ko`proq shaxsiy-huquqiy mohiyatga ega;

3) Oilaviy huquq sub`yektlarining huquq va majburiyatlari begonalashtirilmaydigan, ya`ni boshqalarga topshirib bo`lmaydigan huquq va majburiyatlardan iborat.

Oila huquqi predmeti – oilaviy huquq normalari bilan tartibga solinadigan munosabatlardan iborat. Oila huquqi normalari quyidagilardir:

- nikohdan o`tish tartibini va shartlarini belgilaydi;

- oilada er-xotin o`rtasida, ota-onalar va bolalar, oilaning boshqa a`zolari o`rtasida paydo bo`ladigan shaxsiy va mulkiy munosabatlarni tartibga solib turadi;

- boshqalarning bolalarini o`ziga bola qilib olish, vasiylikka olish, homiylik qilish, bolalarni o`z tarbiyasiga olish munosabati bilan vujudga keladigan munosabatlarni tartibga solib turadi;

- nikohni bekor qilish tartibi va shartlarini belgilaydi;

- fuqarolik holati to`g`risidagi hujjatlarni ro`yxatdan o`tkazish tartibini belgilaydi.

Oila huquqining manbasi:

- O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi;

- 1998 yil 30 aprelda qabul qilinib, 1998 yil 1 sentyabridan kushga kiritilgan.

Oila Kodeksi; -O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining ayrim moddalari;

- Oila to`g`risidagi qonunlar.

Oila huquqining asosiy qoidalari:

- oilada barsha masalalarni hal qilishda er-xotinning teng huquqligi;

- onalikni muhofaza qilish va rag`batlantirish;

- balog`atga yetmagan bolalarni tarbiyalash to`g`risida g`amxo`rlik qilish;

- bir nikohlik;

- nikoh ittifoqining erkinligi va ixtiyoriyligi;

- oilaviy munosabatlar qatnashchilarining bir-birini ma`naviy va moddiy jihatdan qo`llab –quvvatlashi hamda bir-biri to`g`risida g`amxo`rlik qilishi.