Бухоро мусиқа фольклорининг тарихий- назарий ва амалий масалалари

Адабиетлар 
1.
Қодиров К.Б. Тaбaқaлaштирилгaн тaълимдa психологик-педaгогик тaшхис.
– Т.: ЎзПФИТИ. 2005. 
2.
Ҳайитов А. Информатикадан машқларни компьютерда бажартиришнинг 
назарий асослари. – Т.: Абдулла Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти, 2004. - 
211 б. 
 
 
MILLIY HUNARMANDCHILIK TURLARI 
Rafiyeva Nargiza Abdurazzoqovna 
 
Buxoro davlat universiteti “San’atshunoslik” fakulteti Tasviriy san’at va 
muhandislik grafikasi” kafedrasi o’qituvchisi, O’zbekiston Badiiy Akademiyasi
ijodkorlar uyushmasi a’zosi
O’zbek xalq amaliy san’ati qadim zamonlardan beri mag’rub - u mashriqda dong 
taratib keladi va insoniyat madaniyatida o’ziga xos muhim o’rin egallaydi. Ayniqsa, 
hozirgi kunda xalq amaliy san’atiga bo’lgan e’tibor kuchaymoqda. Xalq amaliy bezak
san’ati bu eng nozik san’at hisoblanib, kishilarga estetik zavq - shavq bag’ishlaydi. 
Xalq amaliy bezak san’atining har bir turida uchraydigan, ularga go’zallik baxsh 
etuvchi tasviriy san’at turlaridan biri hisoblangan nozik san’at naqqoshlikdir. Eng avvalo, 
biz o’zbek xalq amaliy bezak san’atining turlarini bilib olishimiz shart va zarurdir. 
-
Naqqoshlik; 
-
Ganchkorlik; 
-
O`ymakorlik; (yog’och va ganch) 
-
Toshtaroshlik, koshinpazlik (mazayka, mayolika (sirlangan sopol)); 
-
Misgarlik; 
-
Kandakorlik (mis); 
-
Zargarlik (a); 
-
Pichoqchilik (b); 
-
Kulolchilik; 

---

213 
-
To’qimachilik; 
-
Tikuvchilik; (milliy matolar va liboslar) 
-
Zardo’zlik; 
-
Do`ppido’zlik; 
-
Kashtachilik; 
-
Beshiksozlik;
-
Pazandachilik; 
-
Gilamboflik; 
-
Kigiz bosish; 
-
To’qish (adras, savat, banoras, gilam va h.k.) san’ati: 
Ushbu yuqorida nomlari sanab o’tilgan san’at turlari bilan badiiy hunarmandlarimiz 
shug’ullangan va hozirgi kunda jahonga mashhur bo’lgan o’zbek xalq amaliy san’atining 
rivojlanishiga hissalarini qo’shib kelmoqdalar. 
Badiiy hunarmandchilikda, milliy san’atimizda naqqoshlik alohida ahamiyatga 
egadir. Uni xalq amaliy san’atining barcha turida uchratish mumkin. Naqqoshlik qadimiy 
va o’lmas san’atdir. Mazkur san’atining qadimiyligiga diyorimiz me’moriy obidalaridagi 
devoriy rasm va naqshinkor bezaklar dalildir. Milliy me’morlikda naqsh san’ati asosan 
ustunlari shiftlarni, ustun va vassalarni, bino devorlarini, gumbaz va mehroblarni 
bezatishda qo’llanilgan. Naqqoshlik san’atiga qanchalik to’sqinlar bo’lmasin O’zbekiston 
me’morligida muhim o’rin tutib keldan va kelmoqda. Naqqoshlik amaliy san’atlaridan 
biri bo’lib, tabiat manzarasini ma’lum unsurlar vositasida o’ziga xos yo’sinda ifodalovchi 
bir-bir rangli tasvirki, bu tasvirda unsurlarning ma’lum bir sathda o’zaro uyg’unligi kishi 
diqqatini o’ziga tortadi. Naqshu nigorlar, naqshlangan uy jihozlarida, uy-joy ro’zg’or 
ashyolarida, devor va ishlangan keng hajmdagi bezaklarda va asbob anjomlarda 
takrorlanib keladi. Naqqoshlar murakkab naqshlarda o’zlarining eng yaxshi tilaklarini aks 
ettiradilar. Naqqoshlik kishida yuksak badiiy didni yuzaga keltiradi. Naqsh ishlangan, 
me’morlik obidalari, turar joy binolari kishiga zavq bag’ishlash bilan birga ruhlanish 
manbai bo’lib kelgan. 
Bashorat qilishlaricha, go’zal naqshlangan uylarda yashab kelgan kishilar, ruhiy 
osoyishtalik bilan yashab, uzoq umr ko’rgan ekanlar. Shuning uchun ham bu madaniy 
merosimizni davom ettirib, kelajak avlodga o’rgatib, singdirib borish, yangi-yangi 
imkoniyatlarni topib, uni boyitib borish katta ahamiyatga egadir. Xalq amaliy san’ati 
namunalari bo’lmish Samarqand, Buxoro, Xiva, Qo’qon, Shahrisabz yodgorliklari 
kelajak avlod uchun ijod namunasi bo’lib xizmat qiladi. Bu sohada ijod etgan ustalar 
haqida ma’lumot berish ayniqsa o’quvchilarning kasb tanlashlarida yordam beradi. 
“Hunarli kishi
xor bo’lmaydi” degan naqlga amal qilib, yosh avlodni kasb-hunarga, 
san’atga oshno qilib tarbiyalash hozirgi kunning dolzarb vazifalaridan biridir. 
O’zbek xalq amaliy san’atining rivojlanishida Xiva xalq ustasi Abdulla Boltayev,
mashhur o’ymakor usta Ota Polvonov, Buxoro xalq ustalari maktabining iste’dodli vakili 
usta Shirin Murodov, Namanganlik naqqosh Rahimjon Zohidov, usta Qodirjon 
Haydarov, Nurotalik chevar Oysha Karimova, usta Ortiq Fayzullaev, o’ymakor Ibrohim 
Komilov, Toshpo’lot Arslonqulov, Farg’onalik Saidmahmud Norqulov, Saidahmad 
Mahmudov, usta Mahmud Usmonovlarni o’quvchilarga aytib o’tish, ularning ijod 
namunalarini ko’rsatish, ulardagi san’atni sevish, asrash, ardoqlash go’zallikni sezish 
ko’nikma va malakalarini oshirishda asosiy rol o’ynaydi.