Бухоро муҳандислик – тeхнологияси институти бино ва иншоотлар кафeдраси

Ҳар хил шаклда букилган ранг баранг манзарали ойналар
Ноёб санъат ашёлари сифатида архитектура ва дизайн ғояларини амалга оширишда букилган ойналар ишлатилади.
Бундай ойналарни ишлатилиш соҳалари чексиз, жумладан:

• Ойналанган фасад ва пешайвонлар;
• Ойналанган том ва соявонлар;
• Устун, девор ва шифтларни қоплаб пардозлаш;
• Ойнали эшик, ҳаммом, душ хоналарини ишлаб чиқаришда кенг миқёсда ишлатилмоқда.

Бугунги кунда илк бора Ўзбекистонда чиниқтирилган рангли, гулли эгри ойнали, максимал ўлчами 2440х1800 мм га тенг бўлган юқори мустаҳкам шиша тахталар ишлаб чиқариш йўлга қўйилмоқда.
Эгилган ойнани чиниқтириш унга қуйидаги керакли сифатларни беради:

• Мустаҳкамлигини 8-10 марта оширади. Бу биноларнинг томлари ва расмли ойналарни ишлатишда муҳим роль ўйнайди;
• Буклаш ва эгишга қулай. Эгилувчанлиги оддий яхлит ойнага нисбатан 5 баробар қулай;
• Синганда ҳавфсиз бўлганлиги учун хозирги кунда кўпгина давлатларда биноларни юқори қаватларни ойна билан қоплаш кенг йўлга қўйилган. Шунингдек, пешайвон (балкон) ларга фақат чиниқтирилган ойнани қўллаш руҳсат берилган.

Шиша ва шиша буюмларни тайёрлаш технологияси
Шиша ишлаб чиқаришни асосий технологик босқичлари қуйидагилардан иборат:

• Ҳом ашёлар қуритилади, туйилади ва аралаштирилган унсимон таркибий қисмлар (шихта) олинади.
• Шиша қоришмасини тайёрлашда, таркибидаги моддалар миқдори меъёрлаштирилади.
• Маҳсус хумдонларда шиша эритилади.
• Қолиплашга мослашган қуюқлик даражасига келтирилади.
• Ундан ҳар хил усуллар билан шиша буюмлари тайёрланади.
• Шиша буюмлар 450о - 500о С ҳароратда юмшашига қадар қиздирилади, кейин қолипланиб аста-секин совутилади.
• Юмшаган шиша бўтқасини маҳсус қозонларда 1500°С гача эритиш ва ниҳоят, қолиплаш.
• Қўшимча технологик жараёнлар: пардоз бериш, силлиқлаш, чиниқтириш.

Асосий ва қўшимча ҳом ашёлар аралашмасидан тайёрланган таркиб 1100—1150°С гача қиздирилганда, аввало қаттиқ ҳолатдаги силикатлар ҳосил бўлади, кейин улар эрийди.

Ҳароратнинг кўтарилиши билан ундаги қийин эрувчи SiO2 ва Al2O3 моддалари эриб, қуюқ шиша бўтқаси ҳолатига ўтади. Бўтқа таркиби бир хил бўлмаган ҳолатда ҳаво пуфакчалари билан тўйинган бўлади.
Шиша бўтқасининг тиниқ бўлиши ва уни бир жинсли (гомогенлаш) ҳолатга келтириш мақсадида ҳарорат 1600°С гача кўтарилади. Шиша бўтқаси бироз суюқлашади ундаги ҳаво пуфакчалари чиқиб, бир жинсли тиниқ ҳолатга ўтади ва тобланади. Тобланган шиша бўтқасини қолиплаш учун шиша эритмаси узлуксиз сўриш ускунасидан ўтказилади ёки прокатка қилинади ва секин-аста совитилади. Кейин маълум ўлчамда кесилиб, сирти силлиқланади ва пардоз берилади.
Қурилиш мақсадлари учун ишлаб чиқариладиган шиша буюмнинг хилига ва ҳом ашёнинг таркибига қараб маҳсус шиша эритувчи хумдонларда 1500°С гача ҳароратда ишлаб олинади.