Бухоро давлат университети

9.2. Ахолининг ижтимоий-маданий ва демографик хусусиятлари

Ижтимоий тахлилнинг биринчи босқичи лойиха йўналтирилган ахоли гурухи, унинг миқдори ва таркибини аниқлашдан иборат.

Лойиха йўналтирилган ахолининг турмуш тарзи кўпинча уни ишлаб чиқувчи кишиларнинг турмуш тарзидан фарқ қилади. Шу туфайли режалаштириш жараѐнларига махаллий ахоли жалб этилмаса, лойиха махаллий шароитга мос келмаслиги мумкин. Махаллий шароитларни билмаслик, бу тўғрида бир гурух шахслар, хусусан, йўлбошчиларнинг интервью йўли билан олинган фикрига кўра иш юритиш ахоли кўпчилик табақалари қарашларининг эътиборидан четда қолишига олиб келади.

Шаха р хамда қишлоқ жойларидаги оилавий хўжаликлар таркиби тўғрисида тўғри тассавурга эришиш хам катта куч талаб этади. Шахар жойлари учун мўлжалланган айрим лойихаларда бу ерларда оила аъзолари қишлоқ жойларида мухим роль ўйновчи

ижтимоий қўллаб-қувватлаш тизимидан бутунлай алоқасини узган деб қаралган. Аслида кам таъминланган шахар оиласи тез ўзгариб турувчи ижтимоий коалиция хисобланади. Иқтисодий ва сиѐсий шароитлар ўзгариши таъсирида бу оила болалари бир уй хўжалигидан

141

бошқасига ўтиб турадилар, бошқа бир аъзолари эса бойроқ қариндошлариникига кўчиб ўтадилар. Бундай ўзгаришлар оила аъзолари сонининг ўзгариб туришига мослаша оладиган уй-жой майдонини талаб этади.

Кўпчилик шахар оилалари ўз даромадларининг каттагина қисмини қариндошларидан ѐрдам тариқасида оладилар. Шундай йўл билан ижтимоий химоя тизими яратилади ва минимал зарур истеъмол даражаси

таъминлаб турилади. Уй-жой қурилишини лойихалаштирилганда бу жихатлар эътиборга олиниши керак. Агар лойиха ахолини кўчиришни кўзда тутса, ижтимоий маданияти ва демографик хусусиятларни эътиборга олиши зарур. Мажбурий кўчириш ўзига хос ижтимоий муаммоларни келтириб чиқаради. У ожизлик, бегоналик туйғуларини туғдиради хамда ижтимоий бирдамлик ва гурух ишлаб чиқариш потенциали пасайишига олиб келади.

Кўчириш дастурлари уй жой билан таъминлаш, товон пули тўлаш, ишга жойлаштириш тадбирлари билан бир қаторда, кишиларга уларнинг турмуш даражалари яхшиланишини кафолатлаши керак.

Кўп холларда лойиха таъсир кўрсатадиган ахоли (айниқса қишлоқ жойларида) ресурслар ва мавжуд чекловларни хисобга олган холда уюшган бўладилар. Бунда мулк хуқуқи ва ер хамда сувдан фойдаланиш хуқуқлари мухим ахамиятга эга. Уюшмаларни бошқа бир ташкилий элементи ресурсларни биргаликда ва индивидуал бошқариш усуллари, капиталга эга бўлиш характери, ишчи кучини мавсумий таклиф этиш, мехнат тақсимоти, рағбатлантириш тизими, махаллий ишлаб чиқариш уюшмаларининг типлари, савдо ва хукумат муассасалари билан ўзаро муносабатлар хисобланади. Бир қанча камчиликларга эга бўлишига қарамасдан бу ташкилий элементларни доимо хисобга олиб бориш керак, чунки улар лойиха тузиш учун асос бўлади.