Бухоро Давлат Университети Иқтисодиёт (тармоқлар ва соҳалар бойича) сиртқи булим 9-10Иқтсс-19-гуруҳ талабаси



Download 48,35 Kb.
bet7/8
Sana26.02.2022
Hajmi48,35 Kb.
#467180
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
Referat Mustaqil ish

Изокоста - бу ишлаб чикариш харажатларини ифодаловчи чизик бўлиб, у умумий киймати бир хил бўлган иккита ишлаб чикариш омиллари сарфларининг барча комбинацияларини ифодаловчи нукталарни ўз ичига олади, яъни умумий киймати бир хил бўлган мекнат ва капитал сарфлари комбинацияларни ифодаловчи нукталарни ўз ичига олади.
Агар фирманинг ишлаб чикариш омилларига сарфланадиган бюджетни С
деб белгиласак, ишчи кучига сарфини ва капиталга сарфини десак,
изокостани ифодаловчи тенгламани куйидагича кзиш мумкин:
(1)
Демак, фирманинг ишчи кучига сарфи билан капиталга сарфи йикиндиси
унинг умумий харажати С га тенг.
Изокостани графикда куйидагича аниклаймиз:
(1) муносабатдан бўлса, яъни фирма маблакини факат ишчи
кучига сарфласа, у микдорда ишчи кучи кллаши мумкин. нуктани горизонтал бўйича белгилаймиз. Агар фирма маблакини факат капиталга сарфласа, яъни
бўлса, капитални ижарага олиш мумкин. нуктани вертикал ўк бўйича жойлаштирамиз ва нукталарни туташтирувчи чизик (1) тенгламани ифодаловчи изокостани беради. Изокостанинг кар бир нуктасига мос келувчи ресурслар сарфи комбинациясининг киймати умумий харажат С га тенг. Масалан, А ва В нукталар учун куйидаги тенгликни кзиш мумкин: каки бир соатлик иш каки билан ўлчанади ва уни оркали белгилаймиз.
Капитал нархи - ускуна, машиналарнинг бир соатлик ижара какига тенг дейлик ва уни деб белгилаймиз.
Мекнат ва капитал ракобатлашган бозор шароитида клланиши ва ижарага олинишини эътиборга олсак, уларнинг нархи бозорда аникланади ва ўзгармайди.
Демак, мекнат ва капитал нархлари ўзгармайди. Берилган харажатларда ишлаб чикаришни максималлаштириш масаласини карашда харажатлар чизикидан, яъни изокостадан фойдаланамиз.
Изокоста - бу ишлаб чикариш харажатларини ифодаловчи чизик бўлиб, у умумий киймати бир хил бўлган иккита ишлаб чикариш омиллари сарфларининг барча комбинацияларини ифодаловчи нукталарни ўз ичига олади, яъни умумий киймати бир хил бўлган мекнат ва капитал сарфлари комбинацияларни ифодаловчи нукталарни ўз ичига олади.
Агар фирманинг ишлаб чикариш омилларига сарфланадиган бюджетни С
деб белгиласак, ишчи кучига сарфини ва капиталга сарфини десак,
изокостани ифодаловчи тенгламани куйидагича кзиш мумкин: (1)
Демак, фирманинг ишчи кучига сарфи билан капиталга сарфи йикиндиси
унинг умумий харажати С га тенг.
Изокостани графикда куйидагича аниклаймиз:
(1) муносабатдан
бўлса, яъни фирма маблакини факат ишчи кучига сарфласа, у микдорда ишчи кучи кллаши мумкин. нуктани горизонтал бўйича белгилаймиз.
Агар фирма маблакини факат капиталга сарфласа, яъни бўлса, капитални ижарага олиш мумкин. нуктани вертикал ўк бўйича жойлаштирамиз ва нукталарни туташтирувчи чизик (1) тенгламани ифодаловчи изокостани беради. Изокостанинг кар бир нуктасига мос келувчи ресурслар сарфи комбинациясининг киймати умумий харажат С га тенг. Масалан, А ва В нукталар учун куйидаги тенгликни кзиш мумкин:
Ишлаб чикарувчи микдорда ишлаб чикара олмайди, нимага деганда
унинг бюджети микдордаги максулотни ишлаб чикариш учун керак бўлган
ресурсларни сотиб олишга етмайди. кам максимал ишлаб чикариш кажми бўла
олмайди, чунки бу колатда ишлаб чикарувчи ўз бюджетини тўлик сарфламайди, демак у ишлаб чикаришни ошириши мумкин микдордаги максулот берилган бюджетда энг максимал максулот ишлаб чикариш кажми кисобланади.
Е нуктада изокванта билан изокоста чизики С кесишади ва ушбу Е нукта ишлаб чикарувчининг мувозанат колатини ифодалайди. Е нуктада изокванта кам, изокоста кам бир хил ктикликка эга эканлигидан ва изоквантанинг ктиклиги чекли технологик алмаштириш нормаси билан ўлчаниши,
яъни (5) ва изокостанинг ктиклиги га тенглигини кисобга олсак, мувозанат Е
нукта учун куйидаги тенглик ўринли бўлади:
(6)-муносабатни куйидагича кзамиз Ишлаб чикарувчи микдорда ишлаб чикара олмайди, нимага деганда унинг бюджети микдордаги максулотни ишлаб чикариш учун керак бўлган ресурсларни сотиб олишга етмайди. кам максимал ишлаб чикариш кажми бўла олмайди, чунки бу колатда ишлаб чикарувчи ўз бюджетини тўлик сарфламайди, демак у ишлаб чикаришни ошириши мумкин.

микдордаги максулот берилган бюджетда энг максимал максулот ишлаб


чикариш кажми кисобланади. Е нуктада изокванта билан изокоста чизики С
кесишади ва ушбу Е нукта ишлаб чикарувчининг мувозанат колатини ифодалайди. Е нуктада изокванта кам, изокоста кам бир хил ктикликка эга эканлигидан ва изоквантанинг ктиклиги чекли технологик алмаштириш нормаси билан ўлчаниши, яъни (5) ва изокостанинг ктиклиги га тенглигини кисобга олсак, мувозанат Е нукта учун куйидаги тенглик ўринли бўлади:
(6)-муносабатни куйидагича кзамиз
Умумий формуладан фойдаланиб максимал ишлаб чикаришни таъминлайдиган ресурслар микдорини аниклаймиз. бирлик, бирлик,
Демак, максимал микдори бирлик 150 бирлик максулот ишлаб чикариш учун фирма 15 бирлик капиталдан ва 5 бирлик ишчи кучидан фойдаланади.
3. Масштаб самараси.
Харажатларнинг пропорционал ўзгаришга ишлаб чикариш масштабининг ўзгариши дейилади. Ишлаб чикаришда факат иккита омилдан - ишчи кучи ва капиталдан фойдаланилганда, улардан фойдаланиш икки баробар ошса ва бўлса, ишлаб чикариш масштаби икки баробар кенгайди дейилади.
Худди шундай мекнат ва капиталдан фойдаланиш икки марта кискартирилса ( ва ) ишлаб чикариш масштаби икки марта кискарганлигини билдиради. Ишлаб чикаришда омиллардан фойдаланишнинг пропорционал ошиши, яъни ишлаб чикариш масштабининг кенгайиши максулот ишлаб чикариш кажмига хар хил таъсир килади, у максулот ишлаб чикариш кажмини ошириши, камайтириши ва ўзгартирмаслиги мумкин.
Агар ишлаб чикариш масштаби кенгайганда омиллар сарфи суръатидан
максулот ишлаб чикариш кажмининг ўсиш суърати юкори бўлса, бундай ишлаб чикариш кажмининг ўсишига мусбат масштаб самараси дейилади. Мусбат масштаб самарасида узок муддатли ўртача харажатлар камаяди.
Агар, ишлаб чикариш масштаби кенгайганда, омиллар сарфи суръатидан
ишлаб чикариш кажмининг ўсиш суръати паст бўлса, бундай ўсишга манфий
масштаб дейилади. Манфий масштаб самарасида (кейинчалик кўрамиз) узок
муддатли ораликда фирма максулот ишлаб чикаришни оширганда ўртача
каражатлар ошиб боради. Умумий формуладан фойдаланиб максимал ишлаб чикаришни таъминлайдиган ресурслар микдорини аниклаймиз. бирлик, бирлик, Демак, максимал микдори бирлик 150 бирлик максулот ишлаб чикариш учун фирма 15 бирлик капиталдан ва 5 бирлик ишчи кучидан фойдаланади.
Харажатларнинг пропорционал ўзгаришга ишлаб чикариш масштабининг ўзгариши дейилади. Ишлаб чикаришда факат иккита омилдан - ишчи кучи ва капиталдан фойдаланилганда, улардан фойдаланиш икки баробар ошса ва бўлса, ишлаб чикариш масштаби икки баробар кенгайди дейилади.
Худди шундай мекнат ва капиталдан фойдаланиш икки марта кискартирилса ( ва ) ишлаб чикариш масштаби икки марта кискарганлигини билдиради.
Ишлаб чикаришда омиллардан фойдаланишнинг пропорционал
ошиши, яъни ишлаб чикариш масштабининг кенгайиши максулот ишлаб чикариш кажмига хар хил таъсир килади, у максулот ишлаб чикариш кажмини ошириши, камайтириши ва ўзгартирмаслиги мумкин.
Агар ишлаб чикариш масштаби кенгайганда омиллар сарфи суръатидан
максулот ишлаб чикариш кажмининг ўсиш суърати юкори бўлса, бундай ишлаб чикариш кажмининг ўсишига мусбат масштаб самараси дейилади. Мусбат масштаб самарасида узок муддатли ўртача харажатлар камаяди.
Агар, ишлаб чикариш масштаби кенгайганда, омиллар сарфи суръатидан
ишлаб чикариш кажмининг ўсиш суръати паст бўлса, бундай ўсишга манфий
масштаб дейилади. Манфий масштаб самарасида (кейинчалик кўрамиз) узок
муддатли ораликда фирма максулот ишлаб чикаришни оширганда ўртача
каражатлар ошиб боради.
Ишлаб чикариш масштаби кенгайганда омиллар сарфи суръати ишлаб
чикариш кажмининг ўсиш суъратига тенг бўлса, бундай ўсишга ўзгармас масштаб самараси дейилади.
Масштаб самараси максулот ишлаб чикариш кажмининг, максулотни ишлаб чикариш учун сарфланадиган омиллар микдори билан бокликлиги билан ифодаланишини эътиборга олсак, уни ўрганишда ишлаб чикариш функциясидан фойдаланиш максадга мувофикдир. Ишлаб чикариш функцияси берилган бўлсин: бу ерда
- ишлаб чикариш кажми,
- ишлаб чикариш омиллари сарфи микдори.
Агар ишлаб чикариш масштаби баробар ошса у колда ишлаб
чикариш масштабининг кенгайишини куйидагича кзамиз:
Бу ерда к ишлаб чикариш масштабининг ўзгаришини ифодалайди. У колда ишлаб чикариш масштабининг к баробар кенгайишини максулот ишлаб чикариш кажмига таъсирини куйидагича кзиш мумкин:
Ишлаб чикаришда факат иккита омилдан фойдаланилса мекнат ва
капиталдан. У колда кзиш мумкин :
Охирги муносабат ишлаб чикариш омиллари сарфи к баробар ошганда
ишлаб чикариш кажми баробар ошишини билдиради. Агар, бўлса, ишлаб чикариш мусбат масштаб самарасига эга, яъни ишлаб чикариш ўсиш суръати омиллар сарфи суъратидан юкори. Агар, бўлса, ишлаб чикариш манфий масштаб самарасига эга.
Агар бўлса, масштаб самараси ўзгармас, ишлаб чикаришнинг ўсиш
суръати омиллар сарфи суръатига тенг. Мисол. Ишлаб чикариш функцияси куйидагича берилган бўлсин: Ушбу функция мусбат, манфий кки ўзгармас масштаб самарасига эга эканлиги аниклансин. Ишлаб чикариш масштабини
баробар оширсак.
Демак, ишлаб чикариш функцияси мусбат самарага эга , яъни омиллар
сарфи суръати к бўлганда, ишлаб чикариш кажмининг ўсиш суръати
га тенг бўлади.Ишлаб чикариш масштаби кенгайганда омиллар сарфи суръати ишлаб чикариш кажмининг ўсиш суъратига тенг бўлса, бундай ўсишга ўзгармас масштаб самараси дейилади.
Масштаб самараси максулот ишлаб чикариш кажмининг, максулотни ишлаб чикариш учун сарфланадиган омиллар микдори билан бокликлиги билан ифодаланишини эътиборга олсак, уни ўрганишда ишлаб чикариш функциясидан фойдаланиш максадга мувофикдир.
Ишлаб чикариш функцияси берилган бўлсин:
бу ерда - ишлаб чикариш кажми,
- ишлаб чикариш омиллари сарфи микдори.
Агар ишлаб чикариш масштаби баробар ошса у колда ишлаб чикариш масштабининг кенгайишини куйидагича кзамиз:
.
Бу ерда к ишлаб чикариш масштабининг ўзгаришини ифодалайди. У колда ишлаб чикариш масштабининг к баробар кенгайишини максулот ишлаб чикариш кажмига таъсирини куйидагича кзиш мумкин:
Ишлаб чикаришда факат иккита омилдан фойдаланилса мекнат ва
капиталдан. У колда кзиш мумкин :
Охирги муносабат ишлаб чикариш омиллари сарфи к баробар ошганда
ишлаб чикариш кажми баробар ошишини билдиради.
Агар, бўлса, ишлаб чикариш мусбат масштаб самарасига эга, яъни
ишлаб чикариш ўсиш суръати омиллар сарфи суъратидан юкори.
Агар, бўлса, ишлаб чикариш манфий масштаб самарасига эга. Агар
бўлса, масштаб самараси ўзгармас, ишлаб чикаришнинг ўсиш
суръати омиллар сарфи суръатига тенг. Мисол. Ишлаб чикариш функцияси куйидагича берилган бўлсин.
Ушбу функция мусбат, манфий кки ўзгармас масштаб самарасига эга
эканлиги аниклансин. Ишлаб чикариш масштабини баробар оширсак.
Демак, ишлаб чикариш функцияси мусбат самарага эга , яъни омиллар
сарфи суръати к бўлганда, ишлаб чикариш кажмининг ўсиш суръати
га тенг бўлади.
Ишлаб чиқариш харажатлари.

Ишлаб чиқариш харажатлари – корхонанинг маҳсулот ишлаб чиқариш мақсадларида, иқтисодий ресурслар сотиб олиш учун қилган пул сарфлари. Фирма оз фаолиятини бозордан моддий ресурслар, яни асбоб-ускуналар, дастгоҳлар, транспорт ва алоқа воситалари, хом-ашё, ёқилги, ҳар хил материалларни, меҳнат бозородан иш кучини сотиб олишдан бошлайди. Шунга мувофиқ ҳолда ишлаб чиқариш харажатлари таркибига хом-ашё, асосий ва ёрдамчи материаллар, ёнилги ва энэргия харажатлари, асосий капитал амортизацияси, иш ҳақи ва ижтимоий сугуртага ажратмалар, фоиз толовлари ва бошқа харажатлар киради. ишлаб чиқариш харажатларига қилинган барча харажатларнинг пулдаги ифодаси маҳсулот таннархини ташкил этади.


Ишлаб чиқариш харажатларини органишда иқтисодчилар турлича ёндашадилар. Жумладан, харажатларнинг қиймат назариясига кора ишлаб чиқариш харажатлари қуйидаги турларга болинади:

Download 48,35 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish