Бухоро Давлат Университети Иқтисодиёт (тармоқлар ва соҳалар бойича) сиртқи булим 9-10Иқтсс-19-гуруҳ талабаси

Эксплуатация (фойдаланиш) харажатлари – ускуналар, машиналар, транспорт, ишлаб чиқариш воситаларини ва кундалик фойдаланиладиган хожалик буюмларини ишлатиш билан боглиқ болган харажатлар (яна муомала харажатлари).
Муомала харжатлари – Товар муомаласи жараёни билан боглиқ болган жами сарфлар. Муомала харажатлари икки турга болинади. Улар соф харажатлар ҳамда қошимча харажатлардир. Соф харажатларга:
- ускуналар билан жиҳозлаш;
- бинольарни иситиш;
- ёритиш;
- савдо ходимларига ҳақ толаш;
- ва бошқалар.
киради. Қошимча харажатларга эса:
- товарларни ташиш;
- истемолчиларга етказиш;
- уларни сақлаш;
- қисмли товарларни йигиш;
- уларни жойлаштириш;
- ураш;
- реклама;
- ва бошқа харажатлар.
Муомала харажатларининг асосий корсаткичи унинг даражаси ҳисобланади ва товар айланмаси ҳажмига нисбатан фоиз билан олчанади. Муомала харажатлари товар нархи таркибига киради. Шунинг учун ҳам унинг даражаси аҳоли турмуш даражасига бевосита тасир кўрсатади.

1.Тадбиркорлик фаолиятиниг асослари

Тадбиркорлик – ишлаб чиқариш жараёнида унинг омиллари: ер, меҳнат, капитални бирлаштирувчи, билим ва ташаббускорлик ва таваккалчилик асосида даромадли ишлаб чиқаришни ташкил этишни назарда тутувчи ишлаб чиқаришнинг махсус омили.
Тадбиркорликка қуйидагилар хос: Фаолиятнинг усул ва йўналишларини танлашдаги иқтисодий эркинлик; фаолият якунига кўра ўз мулки бўйича тўлиқ моддий жавобгарлик; фойда – юқори фойда олишни мўлжаллаш.


Тадбиркорликнинг хусусиятлари: Тадбиркорлик объектлари корхона (фирма), даромадли иш. Тадбиркорлик субектлари тадбиркор, ишлаб чиқариш омиллари мулкдорлари, менежерлар (бошқарувчилар), акционерлар, товарларни етказиб берувчилар (харидорлар), давлат, касаба уюшмалари.
Бозор иқтисодиётининг асосий субектларидан бири фирма ҳисобланади. Фирма деганда, мустақил хўжалик юритадиган ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш фаолияти билан шуғулланувчи иқтисодий субект тушунилади. Мустақил хўжалик фаолияти юритади деганда, қандай маҳсулотлар ишлаб чиқариш, қанча ишлаб чиқариш, қаерда, кимга, қанча нархда сотиш бўйича фирманинг мустақил қарор қабул қилиши тушунилади.