Бухоро давлат университети “ИҚтисодиёт” кафедраси

 
 
КЛАСТЕР ТАРКИБИДАГИ ПАХТАЧИЛИК ВА АГРОСАНОАТ 
МАЖМУИ КОРХОНАЛАРИ ЎРТАСИДА КООПЕРАЦИЯ 
МУНОСАБАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ 
 
Жўраев Аброр Туробович 
Туризм факультети декани 
Абуллоев Аслиддин Жунайдуллаевич 
Иқтисодиёт кафедраси катта ўқитувчиси 
Бозор муносабтлари шаклланаётган даврда кооперация ва 
кооператив муносабатлар сиёсий, ижтимоий, иқтисодий ва демографик 
ўзгаришлар жараёнида қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини демографик 
тамойиллар асосида ривожланишининг асосий омили ҳисобланиб, унинг 
барқарор ўсишини таъминлайди, ҳар бир деҳқон ва умумжамоанинг 
моддий манфаатларини ўзида мужассамлаштиради. 
Шунинг учун агросаноат мажмуаси соҳаларида ишлаб чиқаришнинг 
иқтисодий ўсиши ва барқарорлигини таъминлаш йўлларидан бири - 
мамлакат иқтисодиётини барқарор ва узлуксиз ўсишини, барча 
тармоқларни мутаносиб равишда ривожланишини таъминлашда муҳим 
таркибий қисмларидан бири сифатида кооперация асосида мавжуд 
салоҳиятларни бирлаштириш ҳисобланади. 
Қишлоқ хўжалигида, хусусан,пахтачилик ёки бошқа тармоқларда 
кооперация муносабатлари - демократик тамойилларга мос бўлиб, ўзининг 
барча аъзоларини тармоқни бошқариш ва ишлаб чиқариш жараёнига тенг 
ҳуқуқда қатнашишини таъминловчи асосий ташкилий ва ҳуқуқий 
механизм ҳисобланади.
Кооперацияга аъзо бўлган фермер хўжалиги ёки бошқа юридик ва 
жисмоний шахсларнинг мол-мулки, ер участкаси ва уларнинг 
мустақиллиги сақланиб қолинади. Кооперация фаолият кўрсатишига товар 
маҳсулоти ишлаб чиқариш соҳаси бўйича ва хизмат кўрсатиш 
кооперацияси шаклида ташкил этилиши мумкин.

---

78 
Муайян турдаги қишлоқ хўжалиги товар маҳсулоти ишлаб чиқариш 
кооперацияси маҳсулот етиштириш, тайёрлаш, қадоқлаш ва сотишни 
биргаликда амалга оширишни ташкил қилишни ўз ичига олса, хизмат 
кўрсатиш кооперацияси маҳсулот ишлаб чиқариш жараёнига турли 
даражада хизмат кўрсатувчи барча корхоналарни бириктириб фаолият 
кўрсатиши мумкин. 
Демак, кооперация муносабатларининг 
асосий вазифаси
–бир тизимда 
ҳамкорлик асисда фаолият кўрсатаётган хўжалик субъектларини банкрот 
бўлишидан сақлаш, таназзуллигини олдини олиш ва ҳимоя қилиш, ички ва 
ташқи бозорлардаги рақобатли курашда барқарор фаолият кўрсатиш учун 
тенг манфаатли шароитларни яратиб бериш ҳисобланади.
Кооперация муносабатлари маълум бир иқтисодий – ижтимоий 
мақсадларга эришиш учун турли йўналишдаги хўжалик субъектларининг 
ўзаро эркин ҳолда бирлашиш ҳисобланади, бунда иқтисодий манфаат 
кўриш асосий бош меъзон ҳисобланади. Бу тарзда бирлашиш кооперация 
муносабатларидаги ҳар бир аъзо ва кооперация учун тенг асосда даромад 
келтириши зарур. 
Ривожланган давлатларнинг илғор тажрибаларига кўра, алоҳида бир 
ҳудудда ёки чегарадош ҳудудларда бир хил турдаги маҳсулот 
етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликларини бозор муносабатлари 
асосида самарали ишлашини таъминлаш ва бунда ўз-ўзига масъулият, ўз-
ўзини бошқариш, ўзаро амалий ёрдам ва ҳамкорлик тамойилларига 
асосланган демократик бошқарув тизимини яратиш, уларни ишлаб 
чиқариш ва истеъмол йўналишларини мувофиқлаштириш ва ўзаро амалий 
ёрдам бериш мақсадида кластер тизимида ичида