Бухгалтерия ҳисоби назарияси

7.3. Бухгалтерия ҳисоби шакллари, мeмoриaл-oрдeр шакли. 
Хўжалик юритувчи субъектлар фаолияти ҳисоби юритилар экан, бунда 
бир неча бухгалтерия ҳисоб шаклларидан фойдаланади. 
Корхонада қўлланиладиган ҳисоб шаклларини танлаш қуйидаги 
омилларга боғлиқ бўлади: 
— корхона ҳисоб ишларининг ҳажмига қараб; 
—бухгалтерия ходимларининг малака ва кўникмаларига қараб; 
— хўжалик юритувчи субъектда олиб борилаётган ҳисоб сиёсати 
асосида. 
Хўжалик юритувчи субъектда қайси ҳисоб шакли қўлланилишидан 
қатъий назар, Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби 
тўғрисида»ги қонунига тўлиқ амал қилиниши шарт. 
Бухгалтерия ҳисоби шакллари бир биридан қуйидаги хусусиятларига 
кўра фарқ қилади: 
1. Шаклдаги регистрларнинг сони, вазифасига кўра. 
2. Регистрларнинг ташқи кўринишига кўра. 
Бухгалтерия ҳисоби шакллари
қуйидаги турларга бўлинади:
«Мемориаль-ордер» шакли.
«Бош китоб» шакли.
«Журнал ордер» шакли.
«Электрон-
автоматлаштирилган» шакл.

---

96 
3. Регистрларда хронологик ва тизимли ёзувлар акс эттирилишига кўра. 
4.Синтетик ва аналитик ҳисоб маълумотларини биргаликда ёзиш 
тартибига кўра. 
5. Ёзувларни ёзиш тартиби ва техника воситаларнинг қўллаш тартибига 
кўра. 
Қуйида бухгалтерия ҳисоби шаклларини алоҳида - алоҳида кўриб ўтиш 
орқали уларнинг хусусиятларига тўхтаб ўтамиз. 
«Мемориаль-ордер» шакли.Бухгалтерия ҳисобининг мемориаль-ордер 
шакли ҳозирги вақтда кам фойдаланиб асосан, кичик корхоналар ва давлат 
муассасаларида қўлланилади. «Мемориаль» сўзининг маъноси «Хотира ёки 
эсдалик» демакдир. 
Мемориаль-ордер шакли асосида юритиладиган бухгалтерия ҳисоби 
шаклида ҳужжатлар қайта ишланиши ва ҳисоб регистирларида акс 
эттирилиши кетма-кетлиги келтирилган. 
Ушбу бухгалтерия ҳисоб шаклини ўзига хос хусусияти шундаки, 
хўжалик жараёнларини ёзиш учун синтетик ва аналитик ҳисоб учун махсус 
жамғарма оборот (айланма) ведомостлардан фойдаланади. 
Бухгалтерияга топширилган дастлабки ҳужжатлар ҳар томонлама 
текширилгач, синтетик ва аналитик ҳисоб махсус оборот (айланма) 
ведомостлари 
тўлдирилади. 
бундай 
жамғарма 
оборот 
(айланма) 
ведомостлари асосий воситалар, пул маблағлари ва қўйилмалар, ишлаб 
чиқариш захиралари ва тайёр маҳсулот, ишлаб чиқариш харажатлари, мол 
етказиб берувчилар билан ҳисоблашиш, меҳнат ҳақи юзасидан ҳисоб-
китоблар, бюджет билан, ижтимоий суғурта ташкилотлари билан ҳисоб-
китоблар, маҳсулот (иш, хизмат) сотиш ва бошқа счётлар учун ташкил 
этилади.