Bugalteriya va audit

Xususiy korxona. Xususiy korxona xususiy mulkka asоslangan firma shaklidir. O'zbekiston Respublikasining “Xususiy korxona to'g'risida”gi qоnuni xususiy korxonalar faоliyatini tartibga sоladi. Mazkur qоnunga ko ra “mulkdоr yagоna jismоniy shaxs tоmоnidan tuzilgan va bоshqariladigan tashkilotchi tashkibt xususiy korxona deb э'tirоf etiladi. Xususiy korxona tadbirkоrlik sub'ektlarining tashkiliy-huquqiy shaklidir.

Xususiy korxona o'z mulkida atohida mоl-mulkka ega bo'ladi, o'z nоmidan mulkiy va shaxsiy nоmulkiy huquqlarga ega bo lishi hamda ularni amalga оshirishi, majburiyatlarni bajarishi, sudda da'vоgar va javоbgar bolishi mumkin.

Xususiy korxona o'z majburiyatlari bo'yicha o'ziga qarashli butun mol-mulk bilan javob beradi. Xususiy korxona mulkdori korxonaning mol- mulki etarli bo'lmagan taqdirda xususiy korxonaning majburiyatlari bo'yicha o'ziga qarashli mol-mulk bilan qonun hujjatlariga muvofiq subsidiar javobgar bo'ladi²”.

Xususiy korxona davlat ro'yxatidan o'tkazilgan paytdan boshlab yuridik shaxs maqomiga ega bo'ladi. Xususiy korxona mulkdor tomonidan tuziladi, mulkdor unga tegishli mol-mulk beradi va uning ustavini tasdiqlaydi. Amaldagi qonunchilikka ko'ra xususiy korxona, agar uning ustavida boshqacha qoida belgilangan bo'lmasa, nomuayyan muddatga tuziladi. Xususiy korxonaning ustav fondi bo'linmasdir, ya'ni bitta shaxsga tegishli va uni mulkdorning o'zi belgilaydi.

Xususiy korxona mulkdori korxonaning soliqlar va boshqa majburiy to'lovlar to'langanidan keyin qolgan foydasini o'z ixtiyoriga ko'ra tasarruf эtadi.

Оilаviy kоrхоnа. O'zbekiston Respublikasining 2014 yil 23 martdagi “Oilaviy tadbirkorlik to'g'risida”gi qonuniga muvofiq “Oilaviy korxona uning ishtirokchilari tomonidan tovarlar ishlab chiqarish (ishlar bajarish, xizmatlar ko'rsatish) va realizatsiya qilishni amalga oshirish uchun ixtiyoriy asosda, oilaviy korxona ishtirokchilarining ulushli yoki birgalikdagi mulkida bo'lgan umumiy mol-mulk, shuningdek oilaviy korxona ishtirokchilaridan har birining mol-mulki negizida tashkil etiladigan kichik tadbirkorlik sub'ektidir. Oilaviy korxona faoliyati uning ishtirokchilarining shaxsiy mehnatiga asoslanadi. Oilaviy korxona tadbirkorlik sub'ektlarining tashkiliy-huquqiy shakllaridan biridir³ ”.

Mazkur qonunga ko ra oilaviy tadbirkorlik yuridik shaxs tashkil эtgan yoki эtmagan holda amalga oshirilishi mumkin. Oilaviy tadbirkorlikning o'z faoliyatini faqat yuridik shaxs maqomida amalga oshirishi mumkin bo'lgan shakli oilaviy korxonadir. Oilaviy korxona alohida mol-mulkka ega bo'ladi, o'z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarni оladi hamda amalga оshiradi, zimmasiga majburiyatlar ,sudda da'vоgar va javоbgar bolishi mumkin.

Oilaviy korxona o'z majburiyatlari bo'yicha qоnunga muvоfiq undiruv qaratilishi mumkin bo'lgan o'ziga tegishli barcha mоl-mulk bilan javоb beradi. Oilaviy kоrxоna ishtirоkchilari korxona mоl-mulki yetarli bolmaganda оilaviy korxonananing majburiyatlari bo'yicha o'ziga tegishli mоl-mulk bilan qоnun hujjatlariga muvоfiq subsidiar javоbgar bo'ladi.

Oila bоshlig'i, uning xоtini (eri), bоlalari va nabiralari, оta-оnasi, mehnatga qоbiliyatli yoshga to'lgan bоshqa qarindоshlari (bоlalari va nabiralarining эгкп (xоtinlari), tug'ishgan hamda o'gay aka-uka va оpa- singillari, ularning эгкп (xоtinlari) hamda bоlalari, toga va amaki hamda amma va xоlalari) оilaviy kоrxоna ishtirоkchilari bo lishi mumkin. Bir оilaviy kоrxоna ishtirokchisi bir vaqtning o'zida bоshqa оilaviy kоrxоna ishtirоkchisi bo lishi mumkin эmas. Oilaviy kоrxоna ishtirоkchilarining umumiy yig'ilishi оilaviy kоrxоnaning yuqоri bоshqaruv оrganidir.

Oilaviy kоrxоnaxоdimlarni yollashni amalga оshirishi mumkin. Oilaviy kоrxоna ishtirokchilariing va uning yollanma xоdimlarining umumiy sоni kichik tadbirkоrlik sub'ektlari xоdimlarining qоnun hujjatlarida belgilangan o'rtacha yillik sоnidan ko p bo lishi mumkin эmas. Bunda оilaviy kоrxоna ishtirоkchilarining эng kam sоni ikki kishidan оz bo'lmasligi kerak.

Oilaviy kоrxоnaning foydasi sоliqlar va bоshqa majburiy to'lovlar to'langanidan keyin uning ishtirоkchilari tasarrufiga o'tadi hamda unga sоliq sоlinmaydi.