Bufer eritmalar

BUFER SISTEMALAR

Ko’pchilik organizmlarda, shu jumladan

• Ko’pchilik organizmlarda, shu jumladan
• odam organizmida bufer sistemalar
• biologik jarayonlar borayotgan muhitning
• pH ko’rsatkichini doimiy saqlanishini
• ta’minlaydi. Shuning uchun bufer
• sistemalarning turlari, tuzilishi, ularning
• ta’sir etish mehanizmi, sig’imini aniqlash,
• pHini hisoblash yollarini o’rganish muhim
• ahamiyatga egadir.

KO‘RILADIGAN MASALALAR

• Bufer sistemalarning tuzilishi va turlari
• Bufer sistemalarning pHini hisoblash
• Bufer sistemalarning ta‘sir etish mehanizmi
• Bufer sig’imi
• Odam organizmining bufer sistemalari
• Bufer sistemalarning tibbiyot va biologiyadagi ahamiyati

• Bufer sistemalar ikki turga bo’linadi:
• 1. Kuchsiz kislota va shu kislotaning kuchli
• asos bilan hosil qilgan tuzining aralashmasi.
• Masalan: CH3COOH + CH3COONa - atsetatli
• bufer eritma
• 2. Kuchsiz asos va shu asosning kuchli kislota
• bilan hosil qilgan tuzining aralashmasi.
• Masalan: NH4OH + NH4Cl - ammiakli bufer
• eritma

Ko’riladigan bufer sistemalar

• CH3COOH + CH3COONa - atsetatli bufer sistema
• NH4OH + NH4Cl - ammiakli bufer sistema
• H2CO3 + NaHCO3 - gidrokarbonatli bufer sistema
• NaH2PO4 + Na2HPO4 - fosfatli bufer sistema
• PtCOOH + PtCOONa - oqsilli bufer sistema
• HHb + KHb - gemoglobinli bufer sistema
• HHbO2 + KHbO2 - oksigemoglobinli bufer sistema

Kislotali bufer sistema uchun Genderson-Gasselbah tenglamasi

• CH3COOH CH3COO- + H+
• CH3COONa CH3COO- + Na+
• [H+][CH3COO-]
• Kislota uchun: Kdis.=------------------- yoki:
• [CH3COOH]
• [CH3COOH]
• [H+] = Kdis.-----------------
• [CH3COO-]

Kislotali bufer sistema uchun Genderson-Gasselbah tenglamasi

• [CH3COOH] -lg [H+] = -lgKdis.- lg---------------- [CH3COO-] C tuz pH = pKk-ta + lg ----------- C k-ta

Asosli bufer sistema uchun Genderson-Gasselbah tenglamasi

• NH4OH NH4+ + OH-
• NH4Cl NH4+ + Cl-
• [NH4+][OH-]
• Asos uchun: Kdis.=------------------- yoki:
• [NH4OH]
• [NH4OH]
• [OH-] = Kdis.-----------------
• [NH4+]

Asosli bufer sistema uchun Genderson-Gasselbah tenglamasi

• [NH4OH] -lg [OH-] = -lgKdis.- lg---------------- [NH4+] C tuz pOH = pKasos + lg --------- Casos
• C tuz pH = 14 - pKasos - lg --------- Casos

Bufer ta’sirining mehanizmi

• CH3COOH CH3COO- + H+
• CH3COONa CH3COO- + Na+
• Oz miqdorda kuchli kislota qo’shganda:
• H+ + CH3COO- = CH3COOH
• ya’ni muvozanat kuchsiz elektrolit CH3COOH hosil bo’lish tomonga siljiydi.
• Oz miqdorda kuchli asos qo’shganda:
• OH- + H+ = H2O
• ya’ni muvozanat kuchsiz elektrolit H2O hosil bo’lish tomonga siljiydi.

BUFER SIG’IMI

• C
• B = -------------- mmol
• pH1 - pH0
• Bu yerda:
• B - bufer sig’imi; mmol
• C - qo’shilayotgan kuchli kislota yoki
• asosning mmoldagi miqdori
• pH0 - boshlang’ich muhit pHi
• pH1 - ohirigi muhit pHi

BUFER SIG’IMI

• N ·V
• B = -------------- mmol
• pH1 - pH0
• Bu yerda:
• B - bufer sig’imi; mmol
• N - titrlovchi eritmaning molar
• ekvivalent konsentratsiyasi; mmol/l
• V - titrlovchi eritmaning hajmi; l
• pH0 - boshlang’ich muhit pHi
• pH1 - ohirigi muhit pHi

Organizmning bufer sistemalari

• Gidrokarbonatli bufer sistema - qonning asosiy bufer sistemasi:
• H2CO3 H+ + HCO3-
• NaHCO3 Na+ + HCO3-
• Oz miqdorda kuchli kislota qo’shilganda kuchsiz elektrolit H2CO3 hosil bo’ladi:
• H+ + HCO3- = H2CO3
• Oz miqdorda kuchli asos qo’shilganda
• kuchsiz elektrolit H2O hosil bo’ladi:
• OH- + H+ = H2O

Organizmning bufer sistemalari

• Fosfatli bufer sistema - hujayra ichidagi
• suyuqliklarning asosiy bufer sistemasi:
• NaH2PO4 Na+ + H2PO4-
• Na2HPO4 2Na+ + HPO42-
• Oz miqdorda kuchli kislota qo’shilganda kuchsiz elektrolit H2PO4- hosil bo’ladi:
• H+ + HPO42- = H2PO4-
• Oz miqdorda kuchli asos qo’shilganda
• kuchsiz elektrolit H2O va HPO42- hosil bo’ladi:
• OH- + H2PO4- = H2O + HPO42-

Organizmning bufer sistemalari

• Oqsilli bufer sistema - barcha
• to’qimalardagi bufer sistema
• PtCOOH PtCOO- + H+
• PtCOONa PtCOO- + Na+
• Oz miqdorda kuchli kislota qo’shilganda kuchsiz elektrolit PtCOOH hosil bo’ladi:
• H+ + PtCOO- = PtCOOH
• Oz miqdorda kuchli asos qo’shilganda
• kuchsiz elektrolit H2O hosil bo’ladi:
• OH- + H+ = H2O

Organizmning bufer sistemalari

• Oqsilli bufer sistema - aminikislotaning
• bipolar ioni sifatida:
• COO- COOH
• Pt + HCl Pt
• NH3+ NH3Cl
• COO- COONa
• Pt + NaOH Pt
• NH3+ NH3OH