Bu maqsadlarga Fikning 2-qonunidan foydalaniladi: (2)

11.7. ERUVCHANLIK KO’PAYTMASI.

Ko’pchilik elektrolitlar suvda yaxshi eriydi. Faqat ba‘zi tuzlar (AgCI, BaSO₄ va boshkalar) yomon eriydi. Suvda mutlaqo erimaydigan moddalar bo’lmaydi deyilsa bo’ladi. Ba‘zi kuchli elektrolitlar suvda yomon eriydi. Bunday moddalar kam erisa ham, eritmada faqat ionlar holida bo’ladi.

Yomon eriydigan elektrolitlarning eruvchanligi ularning eruvchanlik ko’paytmasi (ЭК) bilan harakterlanadi.

Masalan, bir stakan tubidagi АgCl cho’kmasi ustiga suv solinsa, AgCl zarrachalari kristalldan ajralib suvga o’ta boshlaydi. Bu jarayonning tezligi massalar ta‘siri qonuniga muvofiq:

V₁ = K₁ [AgCl]

bilan ifodalanadi. Eritmada bu jarayonga qarama-qarshi jarayon ham boradi. Ag⁺ ionlari bilan Cl ^– ionlari birikib qaytadan AgCl ga o’ta boshlaydi. Uning tezligi:

V₂ = k₂ [Ag⁺] [Cl ^–]

shaklida ifodalanadi.

Ma‘lum vaqt o’tgach, sistema muvozanat holatiga keladi. U holda V ₁ = V₂ bo’ladi:

К₁[AgCl] = K₂ [Ag⁺] . [Cl ^–]

AgCl kam eriydigan modda bo’lgani uchun uning kontsentratsiyasi [AgCl] ni o’zgarmas kattalik deb qabul qilish mumkin. U holda, yuqoridagi ifodaning chap tomondagi hadni o’zgarmas qiymat ЭК bilan belgilash mumkin. Natijada quyidagi tenglama kelib chiqadi:

ЭК = [Ag⁺] . [Cl ^–]

Tenglamadagi ЭК- eruvchanlik ko’paytmasi nomi bilan yuritiladi. Umumiy holda, yomon eriydigan elektrolit АВ ning eruvchanlik ko’paytmasi quyidagicha ifodalanadi:

ЭК = [A⁺] . [В ^–]

bu yerda: [A⁺] va [В ^–] ayni elektrolitning to’yigan eritmasidan А⁺ va В ^– ionlarining kontsentratsiyalari.

Demak, oz eriydigan elektrolitlarning to’yingan eritmasidagi ionlar kontsentratsiyalarining ko’paytmasi ayni temperaturada o’zgarmas miqdordir.

Bu miqdor eruvchanlik ko’paytmasi deb ataladi.

Eruvchanlik ko’paytmasi kattaligi elektrolitning erish qobiliyatini miqdor jihatdan harakterlaydi. Masalan, agar NaCl ning to’yigan eritmasi HCl gazi yuborilsa, erigan holatdagi NaCl ning anchagina qismi cho’kmaga tushadi. Chunki eritmada qaror topgan muvozanat: NaCl → Na⁺ + Cl ^–