Bruslarning ko‘ndalang kesimlarida hosil bo‘ladigan zo‘riqish kuchlari. Bo‘ylama kuch

4.4- shakl.

bo‘ylama =₁-; ko‘ndalang v=v-v₁; nisbiy deformatsiyalari bo‘ylama =/; ko‘ndalang ’=v/v.

Ko‘ndalang va bo‘ylama nisbiy deformatsiyalar o‘rtasida quyidagi tajribaviy bog‘lanish mavjud.
’=- (4.5)
bu erdagi  - ko‘ndalang deformatsiya koeffitsienti (Puasson koeffitsienti) bo‘lib, u materialning ko‘ndalang deformatsiyalanish qobiliyatini ifolaydi. Bu koeffitsient, umuman, materialning elastiklik xarakteristikalaridan biridir.
Puasson koeffitsienti kattaligi 0 bilan 0,5 oralig‘ida, ko‘pchilik materiallar uchun 0,25 dan 0,35 gacha, o‘zgaradi, masalan po‘lat uchun =0,25...0,33; cho‘yan uchun =0,23...0,210; po‘kak uchun 0,00; qo‘rg‘oshin uchun =0,45; kauchuk uchun =0,410; parafin uchun 0,5.
Cho‘zilish - siqilishda jism hajmining qanday o‘zgarishini ko‘ramiz. Buning uchun sterjendan deformatsiyagacha holatidan ikkita ko‘ndalang va to‘rtta bo‘ylama tekisliklar yordamida tomonlari 1 (birlik) bo‘lgan elementar kub ajratamiz (13-shakl, a). Deformatsiya natijasida elementar kub o‘lchamlari o‘zgaradi (4.5-shakl, b) .
Deformatsiyagacha hajm: V₀=111=1
Deformatsiyadan keyingi hajm:


4.5-shakl.
Bu erda ²² va 2² qiymatlar ikkinchi tartibli kichik miqdorlar sifatida eotiborga olinmadi.
Deformatsiya natijasida hajmning nisbiy o‘zgarishi.
(4.5)
0    0,5 bo‘lganidan cho‘zilish deformatsiyasi natijasida hajm kattalashadi va aksincha.
Sterjen cho‘zilganda uning ko‘ndalang kesimi kichrayadi, siqilganda esa kattalashadi. Sterjenning ko‘ndalang absolyut deformatsiyasi b=b-b₁
bo‘ladi. Nisbiy ko‘ndalang deformatsiyasi esa bo‘ladi.
Nisbiy ko‘ndalang deformatsiya – ε^/ ning nisbiy bo‘ylama deformatsiyasi - ε ga bo‘lgan nisbati ga Puasson koeffitsienti deyiladi.
Har xil materiallar uchun Puasson koeffitsienti oralig‘ida bo‘ladi va u tajriba yo‘li bilan aniqlanadi. Uning qiymati darslik kitoblarida materiallar uchun keltirilgan.