Bozor iqtisodiyotining mohiyati va asosiy belgilari

Mavzu: Bozor iqtisodiyoti: mazmuni, asosiy belgilari va rivojlanib borishi
Reja:
Kirish
1.Bozor iqtisodiyotining mohiyati va asosiy belgilari
2.Bozor iqtisodiyotining doimiy muammolari va ularning xal qilinish yo`llari
3.Bozor va uning vazifalari
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati

1. 
   Bozor iqtisodiyotining mohiyati va asosiy belgilari
   

Hozirgi davrda bozor iqtisodiyoti dunyoning ko`pchilik mamlakatlari uchun xos bo`lib, u turli mamlakatlarda har xil darajada va o`ziga xos xususiyatlar bilan amal qilmoqda va rivojlanmoqda. Bu iqtisodiyotning amal qilish mexanizimi ko`plab asrlar davomida tarkib topib, shakllanib, hozirgi davrda madaniylashgan shaklni kasb etdi va ko`pgina mamlakatlarda hukmron iqtisodiy tizimga aylandi. Mazkur iqtisodiyot- ning barqarorligi shu bilan izohlanadiki, uzoq davrli iqtisodiy evolyutsiya davomida uning amal qilishining asosiy klassik qoidalari saqlanib qoldi.
Xususiy mulkchilikning paydo bo`lishi va ijtimoiy mehnat taqsi- motining ro`y berishi bozor iqtisodiyotining kelib chiqishi va mavjud bo`lishining umumiy sharti hisoblanadi. Xususiy mulkchilik va mehnat taqsimoti ijtimoiy xo`jalikning Tovar shaklini taqazo qiladi, Tovar ish- lab chiqarishning mavjud bo`lishi o`z-o`zidan pul muomalasi, ayribosh- lash, taqsimlash va iste`molning bozorga oid xususiyatini ko`zda tutadi. Tovar ishlab chiqarishning rivojlanishi bozor iqtisodiyoti taraqqiyotining asosini tashil etadi.
Ishlab chiqarishning mustaqilligi, tadbirkorlikning erkinligi, resurs- lar erkin almashinuvining ta`minlanishi bozor iqtisodiyotini samarali amal qilishining muhim shartlari bo`lib hisoblanadi. Tovar ishlab chiqa- ruvchi qanchalik mustaqil bo`lsa, bozor ham shu darajada yaxshi rivojla- nadi.Erkin ayriboshlash tovar ishlab chiqaruvchi faoliyatining nisbatan samarali yo`nalishlarini ko`rsatib beruvchi erkin narxlarning shakllani- shiga imkon yaratadi.
Bozor iqtisodiyoti – bu tovar ishlab chiqarish, ayriboshlash va pul muomalasi qonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va boshqariladigan iqtisodiy tizimdir. Bunday iqtisodiyot erkin tovar-pul munosabatlariga asosla- nib, uning negizida tovar va pulning turli shakllardagi harakati yotadi, u iqtisodiy monopolizmni inkor etadi. Ayrim adabiyotlarda bozor iqtisodiyoti - bozor xo`- ligi subyektlari iqtisodiy xatti-harakatlarining erkin, mustaqil ravishda yuz berishi
va ularning tovar-pul mexanizimi orqali bir-biriga bog`lanib muvofiq- lashuvi deb baho beriladi. Bozor iqtisodiyotida bozor aloqalari butun tizimni, uning barcha bosqichlari – ishlab chiqarish, ayribosghlash, taq- simlash va iste`mol jarayonlarini hamda iqtisodiy munosabatlarnining barcha subyektlarini qamrab oladi. Shuni ham e`tiborda tutish kerakki, hozirgi sharoitda o`rtacha rivojlangan iqtisodiyotda 24mln.dan ortiq turdagi tovarlar mavjud bo`lib, har yili ularning 1/10 qismi yangilanib turadi. Bunday sharoitda bozorning ishtirokisiz tovar turlari va hajmi bo`yicha talab va taklifni tartibga solishni tasavvur ham qilib bo`lmaydi. Bu esa bozorning vazifasini hech qanday markazlashtirilgan rejalashti- rish idoralari muvaffaqiyatli bajara olmasligining yaqqol dalilidir. Bozor iqtisodiyoti esa eng samarali va muammolarni tezlik bilan hal eta oluv- chi ijtimoiy-iqtisodiy tizim hisoblanadi.
Bozor iqtisodiyoti subyektlari tarkibiga tadbikorlar ham, o`z meh- natini sotuvchi ishchilar ham, pirovard iste`molchilar, ssuda kapitali ega- lari va qimmatli qog`ozlar egalari ham kiradi. Odatda, bozor xo`jaligining barcha asosiy subyektlari uchta guruhga bo`linadi: uy xo`jaliklari, korxo- nalar ( tadbirkorlik sektori ) va davlat sektori.