“bozor iqtisodiyoti nazariyasi-rivojlangan mamlakatlar bozor tajribasi”

III. GLOSSARIY 
ATAMANING 
O’ZBEK TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING 
INGLIZ 
TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING 
RUS TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING MA’NOSI 
Turmush sifati 
The quality of 
life 
 
Качество жизни 
 
- bu o’z qobiliyatidan kelib 
chiqan xolda ma’lum bir 
ijtimoiy 
vazifani 
bajaruvchi 
inson. Shaxs vazifalarining turli 
xilligi, 
uning 
tuzilishini 
ifodalaydi. 
Jamiyatda 
shaxs 
boshqa 
individlar, 
ijtimoiy 
holat, 
shaxs 
va 
jamiyat 
o’rtasidagi 
munosabatlarni 
tartibga soluvchi, davlat turi 
bilan uzviy bog’liq. 
Yalpi 
ichki 
mahsulot 
Gross domestic 
product 
 
Валовой 
внутренний 
продукт 
 
(YAIM) - ishlab chiqarish xajmi 
uning aholi jon boshiga to`g`ri 
kelishi 
hamda 
YAIMning 
tarmoqlar 
bo`yicha 
tuzumi, 
turmush darajasi va sifati bilan 
o`lchanadi.
Yuqori 
darajali 
ko`rsatkichga ega 
24 mamlakat 
24 
countries 
with 
a 
high 
rating level 
 
24 
страны 
с 
высоким уровнем 
рейтинга 
 
ajratilgan bo`lib, ularning aholi 
soni 13,5 %ga teng bo`lgan 
xolda umumiy yalpi mahsulotda 
80%ga teng bo`lgan. 
Past 
darajali 
mamlakatlar 
Low-level 
countries 
 
Страны низкого 
уровня 
 
soni 45 ta bo`lib, aholining 
miqdori 55 %ga teng bo`lgan 
xolda 
umumiy 
YAIMning 
5%inigina tashkil etgan. Jon 
boshiga olganda YAIM 324 
dollar bo`lib, yuqori darajali 
mamlakatlarga 
nisbatan 
71 
marta pastdir. Iste’mol xajmini 
taqqoslasak, 
bu 
ko`rsatkich 
bo`yicha tafovut 60 barobarga 
to`g`ri keladi. 
O`rta 
darajadagilarga 
nisbata 
Average Rating 
 
Средний рейтинг 
 
ham aholi jon boshiga YAIM 
11 barobar va iste’mol xajmi 
bo`yicha 
esa 
10 
barobar 
yuqoridir. 
 
Talab 
demand 
 
спрос 
 
bozordagi eng muhim xodisa 
bo`lib, 
u 
inson 
shaxsiy 
manfaatidan kelib chiqadi va 
shunga xos iqtisodiylikni o`zida 
aks 
etadi. 
Talab 
insonga 
bevositalik, uning manfaatini 
bozorda ifodalash tufayli bozor 
iqtisodiyotining tub mazmuniga 
asosiy ta’sir ko`rsatadi va uning 

---

268 
harakat yo`nalishini belgilab 
beradi 
Taklif 
sentence 
 
предложение 
 
mexanizmi 
ishlab 
chiqarish 
tomoni, 
uning 
bozorda 
ifodalanishidir. 
Buning 
ahamiyati 
nuqtai 
nazaridan 
talabdan 
keyingi 
muhim 
mexanizmlardir. Ayirboshlash, 
sotish uchun ishlab chiqarilgan 
tovarlar taklifni shakllantiradi. 
Raqobat 
kurashi 
Competition 
Contest 
 
Конкурсный 
конкурс 
 
keng mazmunli, ko`p qirrali 
bo`lib, bozor iqtisodiyotining 
barcha 
davrlari, 
sohalari, 
tarmoqlarida yuz beradi 
Bozorni 
liberallashtirish 
The 
liberalization of 
the market 
 
Либерализация 
рынка 
 
bu baholar erkinligiga o`tish 
bilan birga, raqiblarni bozorda 
ko`paytirish 
choralarini 
qo`llash, 
kichik 
biznesni 
kuchaytirish, chet tovarlarni 
ko`proq keltirish sharoitlarini 
kengaytirish kabilar bozorni 
o`zidan-o`zi 
privatizatsiyasiz 
nodavlatlashtirib, kengaytiradi 
va talabni qondirish darajasini 
ko`taradi. 
ASEAN 
ASEAN 
ASEAN 
1967 – yilda tashkil topib, unga 
avvalo Indoneziya, Malayziya, 
Singapur, Tailand va Filippin 
davlatlari kirgan. Keyinchalik 
Myanma, 
Bruney, 
Laos, 
Vetnam 
va 
Kambodja 
qo`shiladi. 
Bu 
mamlakatlar 
sanoat va qishloq xo`jaligi, 
ilmiy-tadqiqot ishlari bo`yicha 
hamkorlik qilib, ijtimoiy va 
iqtisodiy rivojlanishni maqsad 
qilib qo`yganlar.
GLOSSARIY 
ATAMANING 
O’ZBEK TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING 
INGLIZ TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING RUS 
TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING MA’NOSI 
Turmush sifati
 
Quality 
of 
the life 
Качество 
жизни 
- bu o’z qobiliyatidan kelib chiqan 
xolda ma’lum bir ijtimoiy vazifani 
bajaruvchi 
inson. 
Shaxs 
vazifalarining turli xilligi, uning 
tuzilishini ifodalaydi. Jamiyatda 
shaxs boshqa individlar, ijtimoiy 
holat, shaxs va jamiyat o’rtasidagi 
munosabatlarni tartibga soluvchi, 
davlat turi bilan uzviy bog’liq. 

---

269 
Yalpi 
ichki 
mahsulot 
Gross 
domestic 
product 
 
Валовой 
внутренний 
продукт 
 
(YAIM) - ishlab chiqarish 
xajmi 
uning 
aholi 
jon 
boshiga 
to`g`ri 
kelishi 
hamda 
YAIMning 
tarmoqlar bo`yicha tuzumi, 
turmush darajasi va sifati 
bilan o`lchanadi. 
Yuqori darajali 
ko`rsatkichga 
ega 
24 
mamlakat 
24 countries 
with a high 
rating level 
 
24 страны с 
высоким 
уровнем 
рейтинга 
 
ajratilgan bo`lib, ularning 
aholi soni 13,5 %ga teng 
bo`lgan xolda umumiy yalpi 
mahsulotda 
80%ga 
teng 
bo`lgan 
Past 
darajali 
mamlakatlar 
Low-level 
countries 
 
Страны 
низкого 
уровня 
 
soni 45 ta bo`lib, aholining 
miqdori 
55 
%ga 
teng 
bo`lgan 
xolda 
umumiy 
YAIMning 
5%inigina 
tashkil etgan. Jon boshiga 
olganda YAIM 324 dollar 
bo`lib, 
yuqori 
darajali 
mamlakatlarga nisbatan 71 
marta 
pastdir. 
Iste’mol 
xajmini 
taqqoslasak, 
bu 
ko`rsatkich bo`yicha tafovut 
60 barobarga to`g`ri keladi. 
O`rta 
darajadagilarga 
nisbata 
Average 
Rating 
 
Средний 
рейтинг 
 
ham aholi jon boshiga 
YAIM 
11 
barobar 
va 
iste’mol xajmi bo`yicha esa 
10 barobar yuqoridir. 
GLOSSARIY 
 
ATAMANING 
O’ZBEK TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING 
INGLIZ 
TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING 
RUS TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING MA’NOSI 
Talab 
demand 
 
спрос 
 
bozordagi eng muhim xodisa 
bo`lib, 
u 
inson 
shaxsiy 
manfaatidan kelib chiqadi va 
shunga xos iqtisodiylikni o`zida 
aks 
etadi. 
Talab 
insonga 
bevositalik, uning manfaatini 
bozorda ifodalash tufayli bozor 
iqtisodiyotining tub mazmuniga 
asosiy ta’sir ko`rsatadi va uning 
harakat 
yo`nalishini 
belgilab 

---

270 
beradi 
Taklif 
supply 
предложение 
 
mexanizmi 
ishlab 
chiqarish 
tomoni, 
uning 
bozorda 
ifodalanishidir. 
Buning 
ahamiyati 
nuqtai 
nazaridan 
talabdan 
keyingi 
muhim 
mexanizmlardir. Ayirboshlash, 
sotish uchun ishlab chiqarilgan 
tovarlar taklifni shakllantiradi. 
Raqobat kurashi 
Competition 
Contest 
 
Конкурсный 
конкурс 
 
keng mazmunli, ko`p qirrali 
bo`lib, bozor iqtisodiyotining 
barcha 
davrlari, 
sohalari, 
tarmoqlarida yuz beradi 
Bozorni 
liberallashtirish 
The 
liberalization of 
the market 
 
Либерализация 
рынка 
 
bu baholar erkinligiga o`tish 
bilan birga, raqiblarni bozorda 
ko`paytirish choralarini qo`llash, 
kichik biznesni kuchaytirish, 
chet tovarlarni ko`proq keltirish 
sharoitlarini kengaytirish kabilar 
bozorni 
o`zidan-o`zi 
privatizatsiyasiz 
nodavlatlashtirib, 
kengaytiradi 
va talabni qondirish darajasini 
ko`taradi. 
ASEAN 
ASEAN 
ASEAN 
1967 – yilda tashkil topib, unga 
avvalo Indoneziya, Malayziya, 
Singapur, Tailand va Filippin 
davlatlari kirgan. Keyinchalik 
Myanma, Bruney, Laos, Vetnam 
va Kambodja qo`shiladi. Bu 
mamlakatlar sanoat va qishloq 
xo`jaligi, ilmiy-tadqiqot ishlari 
bo`yicha 
hamkorlik 
qilib, 
ijtimoiy 
va 
iqtisodiy 
rivojlanishni 
maqsad 
qilib 
qo`yganlar.
GLOSSARIY 
ATAMANING 
O’ZBEK TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING 
INGLIZ 
TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING 
RUS TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING MA’NOSI 
“Shreder dasturi” 
"Shreder 
Software" 
 
«Программное 
обеспечение 
Shreder» 
 
Germaniyadagi 
iqtisodiy 
islohotlar 
, 
bundagi 
asosiy 
yo`nalishlar shu dasturda o`z 
o`rnini 
olgan. 
Shreder 
dasturidagi asosiy urg`u tub 
mazmuni bilan bozor iqtisodiyoti 
tomon bo`lgan harakat bozor 

---

271 
munosabatlariga 
to`la 
yo`l 
ochish va uning mexanizmlari 
harakatiga to`la erkinlik berish 
bilan bog`liqdir 
Jyuppe va Jospen 
islohotlari
Reforms 
of 
Jupiter 
and 
Jospin 
 
Реформы 
Юпитера 
и 
Йоспена 
 
Jyuppe islohotlarining asosiy 
yo`nalishi ijtimoiy kafolatlikni 
pasaytirishga qaratilgan va bu 
bilan 
bog`langan 
davlat 
xarajatlarini kamaytirish, byudjet 
xajmini qisqartirishga qaratilgan. 
Albatta bu yuzaki qaraganda 
xalq 
manfaatiga 
qarshi 
mazmunga 
ega 
ijtimoiy 
himoyani 
susaytiradigan 
yo`nalishga o`xshaydi. Lekin 
ijtimoiy 
himoya 
darajasini 
saqlab 
bozorning 
ijtimoiylik 
yo`nalishi ta’minlangan xolda bu 
islohotlarda 
ko`zda 
tutilgan 
vazifani bajarish talab etilar edi 
“Tetcherizm” 
“Tetcherizm” 
“Tetcherizm” 
Bu Buyuk Britaniya Premer 
ministri 
bo`lgan 
Margarit 
Tetcher 
nomiga 
aytilgan 
iboradir. Buning asosiy mazmuni 
bozor 
iqtisodiyotini 
yanada 
kengroq 
va 
chuqurroq 
liberallashtiruvchi 
tadbirlarni 
amalga 
oshirishdan 
iborat 
bo`lgan. “Tetcherizm” islohoti 
bozor mexanizmlarini qo`llash, 
hukumat 
xarajatlarini 
kamaytirish 
va 
monstor 
siyosatlaridan iboratdir. 
GLOSSARIY 
ATAMANING 
O’ZBEK TILIDA 
NOMLANISHI 
ATAMANING 
INGLIZ