Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

YaIMni sotib olishga qilingan sarflar = Mazkur yilda ishlab chiqarilgan 

YaIM hisobidan olingan pul daromadlari. 

Mahsulotni ishlab chiqarishga nima sarflangan bo‘lsa, bu mazkur mahsulotni 

ishlab  chiqarishga  o‘zining  ishchi  kuchi  va  moddiy  resurslarini  bozorda  sotishga 

qo‘yganlari uchun daromad hisoblanadi.

 

YaIM  uning  tarkibiga  kirgan  daromadlar  va  daromad  bilan  bog‘liq 

bo‘lmagan sarflar amortizatsiya va egri soliqlar  summasini  aks  ettiradi. 

Amortizatsiya ajratmasi ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati tarkibiga ishlab 

chiqarish xarajatlari sifatida kirib,  mahsulot sotilishi  natijasida pul shaklida qaytib 

keladi  va  undan  iste‘mol  qilingan  asosiy  kapitalni  qayta  tiklash,  ya‘ni  yangi 

investitsion tovarlar sotib olish  va amal qilib turganlarini kapital ta‘mirlash  uchun 

foydalaniladi.  

Egri  soliqlar  ya‘ni  aksiz  to‘lovlari,  sotishdan  olinadigan  soliqlar,  mulk 

solig‘i,  litsenziya  va  bojxona  to‘lovlari  ishlab  chiqarish  xarajatlari  sifatida 

chiqmasada, mahsulot narxiga ustama bo‘lib,uni oshiradi. 

Daromadlarning  eng  muhim  turi  ish  haqi  tadbirkorlar  va  davlat  tomonidan 

ishchi kuchini taqdim qilganlarga to‘lanadi. Daromadlar ijtimoiy sug‘urta to‘lovlari 

va  nafaqa  ta‘minotininghar  xil  xususiy  fondlari,  ishsizlik  nafaqalari  va  boshqa 

ko‘plab  har  xil  qo‘shimchalar,  mukofot  hamda  imtiyozlarni  ham  o‘z  ichiga  oladi. 

Bu  qo‘shimcha  daromadlar  ish  kuchini  yollash  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  xarajatning 

bir  qicmi  sifatida  chiqadi  va  shu  sababli  ish  haqiga  umumiy  sarflarning  tarkibiy 

qismi sifatida qaraladi. 

Uchinchi  usul 

–  bu  YaIMni  hisoblashga  qo‘shilgan  qiymatlar  bo‘yicha 

yondashuv.  Bunda  milliy  iqtisodiyotning  barcha  tarmoqlarida  yaratilgan  qo‘shilgan 

qiymatlar hisoblab chiqiladi (YaIM tarmoq va ishlab chiqarishlar bo‘yicha). 

---

269 

         Bu  usul  bilan  hisoblangan  YaIM  alohida  tarmoqlarning  shu  mahsulotni 

yaratishdagi ulushini aniqlash imkonini beradi.