Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Iqtisodiy  qonunlar  iqtisodiy  hayotning  turli  tomonlari,  iqtisodiy  hodisa 

va  jarayonlar  o’rtasidagi  doimiy,  takrorlanib  turadigan,  barqaror  sabab-

oqibat aloqadorlikni, ularning ichki o’zaro bog’liqligini ifodalaydi. 

Iqtisodiy  qonunlar  ob‘ektiv  amal  qilayotgan  iqtisodiy  voqelikning 

umumlashgan  nazariy  ifodasi      reallikni  ilmiy  bilish  natijasidir,  ya‘ni  uning  inson 

ongidagi  in‘ikosidir.  Iqtisodiy  qonunlar  ob‘ektiv  xarakterga  ega  bo‘lib,  ularning 

kelib  chiqishi,  amal  qilishi,  rivojlanishi  va  barham  topishi  kishilarning  ongiga, 

ularning  hohish  irodasiga  bog‘liq  emas.  Lekin  iqtisodiy  qonunlar  kishilarning 

iqtisodiy  faoliyatidan  tashqarida,  ulardan  ajralgan  holda  mavjud  bo‘lmaydi,  balki 

aynan ularning faoliyati, xatti-harakatlari, iqtisodiy xulq-atvori tufayli tarkib topadi 

va  ular  orqali  namoyon  bo‘ladi.  Shuning  uchun  insonlar  iqtisodiy  qonunlarning 

mazmunini bilib, ularning talablarini hisobga olib, o‘zlarining amaliy faoliyatlarida 

foydalanishlari lozim bo‘ladi.  

Iqtisodiy qonunlar tabiat qonunlaridan farq qiladi. Tabiat qonunlari doimiydir, 

iqtisodiy  qonunlar  esa  ijtimoiy  hayot  qonunlari  bo‘lib,  tarixiydir  va 

o‘zgaruvchandir.  Chunki  u  kishilarning  faoliyati  bilan  bog‘liq  bo‘lib  kishilik 

jamiyati mavjud bo‘lganda paydo bo‘ladi va amal qiladi.  

Amal  qilish  davrining  davomiyligiga  qarab  iqtisodiy  qonunlar  quyidagi 

guruhlarga ajratiladi:  



 

Umumiqtisodiy 

qonunlar-kishilik 

jamiyati 

rivojlanishining 

barcha 

bosqichlarida  amal  qiladi.  Masalan,  vaqtni  tejash  qonuni,  ehtiyojlarning  o‘sib 

borish qonuni, takror ishlab chiqarish qonuni, unumdorlikning o‘sib borishi qonuni 

va boshqalar; 

---

30 



 

Xususiy  yoki  davriy  iqtisodiy  qonunlar-insoniyat  jamiyati  taraqqiyotining 

ma‘lum  bosqichlarida  amal  qiladi.  Masalan,  talab  qonuni  va  taklif  qonuni,  tovar-

pul munosabatlari mavjud bo‘lgan davrlarda amal qiladi.  



 

Maxsus  o‘ziga  xos  iqtisodiy  qonunlar  –  alohida  olingan  iqtisodiy  tizim 

sharoitida  amal  qiladi.  Masalan,  sof  kapitalizm  sharoitidagi  qo‘shimcha  qiymat 

qonuni.