Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy


-chizma. Yalpi talab va yalpi taklif muvozanati



Download 6,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet313/558
Sana11.01.2022
Hajmi6,4 Mb.
#351409
1   ...   309   310   311   312   313   314   315   316   ...   558
Bog'liq
ЖУРАЕВ дарслик-2018

18.3-chizma. Yalpi talab va yalpi taklif muvozanati 


280 

Yalpi  talab  o‘zgarmay  qolganda,  yalpi  taklifning  o‘zgarishi  iqtisodiyotda 

ikkita har xil oqibatlarga olib keladi. 

Birinchidan,

  yalpi  taklifning  qisqarishi  narx  darajasining  o‘sishini  taqozo 

qilib, inflyatsiyaga olib keladi. 

Ikkinchidan,

  milliy  ishlab  chiqarish  real  hajmining  ko‘payishi  narx 

darajasining pasayishiga sabab bo‘ladi. 

Yalpi  talab  egri  chizig‘i  yalpi  taklif  egri  chizig‘ini  yotiq  kesmada  kesib 

o‘tsa,  narx  darajasi  milliy  ishlab  chiqarish  muvozanatli  real  hajmining 

shakllanishiga hech qanday ta‘sir ko‘rsatmaydi.  

Tik kesmada ishchi kuchi va ishlab chiqarish quvvatlari to‘liq foydalaniladi, 

shu sababli yalpi talabning kengayishi faqat narx darajasiga ta‘sir ko‘rsatadi, ya‘ni 

uni oshiradi. Milliy ishlab chiqarishning real hajmi esa o‘zgarishsiz qoladi. Oraliq 

kesmada  yalpi  talabning  kengayishi  milliy  ishlab  chiqarish  real  hajmining 

ko‘payishiga va narx darajasining oshishiga olib keladi. 

Agar  yotiq  kesmada  yalpi  talab  kamaysa,  milliy  ishlab  chiqarishning  real 

hajmi  kamayadi,  narx  darajasi  esa  o‘zgarishsiz  qoladi.  Tik  kesmada  narx 

tushganda,  milliy  ishlab  chiqarishning  real  hajmi  to‘liq  bandlik  darajasida  qoladi. 

Oraliq  kesmada  milliy  ishlab  chiqarishning  real  hajmi  qisqaradi  va  narx  darajasi 

pasayadi. Ayni paytda oraliq va tik kesmalarda yalpi talabning qisqarish vaziyatni 

murakkablashtiruvchi  omillar  ta‘sirida  birdaniga  narxning  pasayishiga  olib 

kelmasligi  mumkin.  Ya‘ni  tovarlar  va  resurslar  narxi  pasayish  tamoyiliga  ega 

bo‘lmaydi.  Shu  sababli  ayrim  iqtisodchilar  bunday  tamoyilga  xrapovikli  samara 

sifatida  qaraydi.(xrapovik-bu  mexanizm  bo‘lib  g‘ildirakni  orqaga  emas  oldinga 

xarakat  qilishga  yordam  beradi).  Xrapovik  samarasi  shunga  asoslanadiki,  narx 

osonlik  bilan  oshadi,  lekin  qiyinchilik  bilan  pasayadi.  Shu  sababli  yalpi  talabning 

oshishi  narx  darajasini  ko‘taradi,  lekin  talab  kamayganda,  qisqa  davr  ichida 

narxning  tushishini  kutish  mumkin  emas.  Narx  pasayishi  tamoyiliga  ega 

bo‘lmasligining  ayrim  sabablari    mavjud.  Birinchidan,  ish  haqi  korxona  umumiy 

xarajatlarining  asosiy  qismini  (70-75  foiz)  tashkil  qilib,  qandaydir  davr  ichida 

pasayishi  tamoyiliga  ega  bulmaydi.  Chunki  ishchilarning  asosiy  qismi  shartnoma 



281 

bo‘yicha ishlaydi va uning muddati tugaguncha ish haqini pasaytirish ta‘qiqlanadi. 

Boshqa  tomondan,  tadbirkorlar  ish  haqi  darajasini  pasaytirishni  xohlamasligi 

mumkin. Buning ikkita sababi bor. Bir tomondan ancha past ish haqi ishchilarning 

mehnat unumdorligiga salbiy ta‘sir ko‘rsatishi mumkin. Shu bilan birga ancha past 

ish  haqi  maxsulot  birligiga  mehnat  sarflarini  kamaytirsa,  ancha  past  mehnat 

unumdorligi esa mehnat sarflarini oshiradi. Agar ular ish haqini pasaytirishga qaror 

kilsa,  malakali  ishchi  kuchidan  ajrab  qolishi  mumkin.  Narxning  pasayish 

tamoyiliga  ega  emasligining  keyingi  sababi  juda  ko‘pchilik  korxonalar  etarli 

darajada  monopol  mavqega  ega  bo‘ladi  va  bu  ularga  talab  kamayganda  xam 

narxning pasayishiga qarshi turish imkonini beradi.  

 


Download 6,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   309   310   311   312   313   314   315   316   ...   558




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish