Botanika indd

shamol yordamida changlanadigan о ‘simliklar
deyiladi 
(bug‘doy, arpa, sholi, suli, tol, terak, yong‘oq va boshqa- 
lar). Shamol yordamida changlanadigan ko‘pgina o‘simliklar 
(tol, terak, yong‘oq) awal gullab, keyin barg chiqaradi.
Bug‘doy shamol yordamida changlanadigan o‘simlikdir. 
Uning guli ikki jinsli. Bug‘doy gullari murakkab boshoqda o‘r- 
nashgan bo‘lib, changchilari boshoqdan tashqarida osilib tura­
di. Shamol esgan vaqtda tebrangan changchi gullardagi chang- 
donlar bir-biriga urilib yoriladi va ulardan chang sochiladi. 
Shamol yordamida bu changlar boshoqdan urug‘chi gulning 
tumshuqchasiga o‘tadi. Bordi-yu, shamol esmay, chang bo- 
shoqdagi hamma tumshuqchalarga tushmay qolsa, u holda siy- 
rak donli boshoq hosil bo‘ladi va hosildorlik pasayib ketadi.
Gullarning o‘z-o‘zidan changlanishi. 
Agar bir tup 
o‘simlik changchisidagi chang shu guldagi umg‘chining tum­
shuqchasiga tushsa, bunday changlanish 
о ‘z-o ‘zidan chang-
lanish
deyiladi. Bunday 
changlanish changdondagi 
chang va umg‘chilar bir 
vaqtda yetilgandagina so-
73-rasm.
Makkajo‘xori 
gulini sun’iy changlatish
72-rasm.
Gul 
changining asalarilar 
yordamida guldan 
gulga o‘tishi

---

dir bo‘ladi. 0 ‘z-o‘zidan changlanadigan o‘simliklarda, odat- 
da, urug‘chi changchiga nisbatan qisqaroq bo‘ladi.
Sun’iy changlatish. 
Agar o‘simlikning guli odamlar to- 
monidan changlantiriladigan bo‘Isa, uni 
sun’iy changlatish
deyiladi. Sun’iy changlatishda yetilgan boshqa yoki shu 
o‘simlikning changi olinib, shu yoki boshqa o‘simlikning 
yetilgan guli tumshuqchasiga o‘tkaziladi. Makkajo‘xori gul­
lari, ko‘pincha, sun’iy yo‘l bilan qo‘shimcha changlantiriladi. 
Buning uchun makkajo‘xori changi maxsus idishlarga yig‘ib 
olinadi, so‘ngra gullaming tumshuqchasiga sepiladi (73-rasm).
Sun’iy changlatish usulidan hosildorlikni oshirishda va 
asosan yangi navlami yaratishda foydalaniladi.
©
1. Changlanish deb nimaga aytiladi?
2. Gullar qanday usullar bilan changlanadi?
3. 0 ‘simliklar qanday qilib hasharotlami o‘ziga jalb etadi?
4. Shamol yordamida changlanish qanday nomlanadi (bug‘doy 
misolida)?