Botanika indd

murtak,
urug‘langan markaziy hujayradan esa 
endosperm 
rivojla- 
nadi. Murtak bilan endosperm birgalikda urug‘ hosil qila­
di. Shunday qilib, qo‘sh urug‘lanishdan so‘ng urug‘kurtak 
urug‘ga aylanadi. Uning po‘stidan shu urug‘ni o‘rab tura- 
digan po‘st, tuguncha va gulning boshqa qismlaridan esa 
meva hosil bo‘ladi.
Agar tugunchada faqat bitta urug‘kurtak bo‘lsa, u urug‘- 
langandan keyin bir urug‘li meva rivojlanadi (masalan, o‘rik, 
olcha, gilos, shaftoli). Bordi-yu, tugunchada ko‘p urug‘kur- 
tak bo‘Isa, u holda chang naychalari ularga ko‘plab о‘sib ki- 
82

---

radi. Buning natijasida bir nechta urug ‘ И meva hosil bo‘ladi 
(masalan, lola va g‘o‘za).
1. Chang qanday hujayralardan tashkil topgan?
2. Nima uchun chang tumshuqchada ushlanib qoladi?
3. Chang naychasi qanday hosil bo‘ladi?
4. Urug‘lanish nima, qo‘sh urug‘lanish-chi?
Eng yirik gul. 
1818-yili Su­
matra 
oroliga 
borgan 
tadqi- 
qotchilardan 
doktor 
Jozef 
Ar­
nold va Tomas Stafford Rafflez ilk bor 
dunyodagi eng yirik gulga duch kelishdi. Uning 
1 m keladigan diametri, 5 sm qalinlikdagi gul­ 
tojbarglari, rangi, poyasi va bargining yo‘qligi, 
75-rasm.
Raffleziya 
qo‘lansa hidi kuzatuvchilarda katta qiziqish 
Arnoldi
tug‘diradi. 
Tekshirishlar bu gulni boshqa 
o'simlikning uzun po‘stlog‘i orasiga kirib olib, uning shirasi hisobiga 
yashashini ko‘rsatdi. 
0
‘simlik uni topgan olimlaming nomi bilan -
Raffleziya Arnoldi 
deb ataladi (75-rasm).
Eng kichik gul. 
Yer yuzidagi eng kichik gul Volfiya gulidir. Uning 
kattaligi ignaning uchidek keladi.
34-§. MEVA VA URUG‘LARNING TARQALISHI
0 ‘simliklaming turi qancha ko‘p bo‘lsa, ulaming mevasi 
va urug‘i ham shuncha xilma-xil bo‘ladi. Shunga ko‘ra, ular 
tabiatda va madaniy sharoitda turli xil yo‘llar bilan tarqa- 
ladi. Tabiatda o‘simliklar million yillar davomida