Botanika indd

Pay-
vandtag
tekis arralanib, pona orqali 2 yoki 4 ga ajratiladi. 
Tayyor qalamchalar payvandtagdagi yoriqlarga po‘stlog‘i 
po‘stlog‘iga tegadigan qilib mahkam o‘matiladi. Shundan 
so‘ng ponalar olib tashlanadi va qalamcha o‘matilgan 
joyga maxsus mumsimon modda suriladi yoki mustahkam 
chiptalar bilan bog*lab qo4yiladi.
Payvandlardan eng ko(p tarqalgani 
kurtak payvand-
dir. Payvandlash uchun kesib olinadigan kurtakli qalam­
cha 
payvandust 
deyiladi. Payvand qilish uchun o‘stirilgan 
urug‘ko‘chat 
payvandtag 
deyiladi. Payvandlash uchun kur-
77

---

70-rasm.
Qulupnayning vegetativ ko‘payishi
taklari tiniin davrida bo‘lgan bir yillik, quyoshda toblangan 
novdalar kesib olinadi.
Payvandlash uchun dastlab payvandtag po‘stlog‘i o‘tkir 
pichoq bilan «Т» harfi shaklida kesiladi. Kesilgan joy 
po‘stlog‘i asta-sekin keriladi. Ulanadigan kurtak biroz 
po‘stloq va yog‘ochligi bilan birga kesib olinadi va pay- 
vandtagdagi ochilgan po‘stloq orasiga joylanadi, so‘ngra 
yuqoridan pastga qarab chipta bilan o‘rab bog‘lanadi. Pay- 
vand qilingan kurtaklaming tutgan-tutmaganligi 6-10 kun- 
da bilinadi. Kurtagidan payvandlash, asosan, avgust oyida 
o‘tkaziladi.
Vegetativ yo‘l bilan ko‘payadigan o‘simliklardan yana 
biri qulupnaydir. U, asosan, jingalagidan ko‘payadi. Bitta 
asosiy tupdagi poyalaming sudralib o‘sishi hisobiga bir 
necha tup qulupnay hosil bo‘ladi. Asosiy tupdan o‘sib 
chiqqan sudraluvchi yosh novdasi 
jingalak 
deyiladi. 
Yozda qulay sharoitda jingalakdagi kurtaklardan barg va 
ildizchali kichik o‘simlik tupi rivojlanadi (70-rasm).
Bundan tashqari, ayrim o‘simliklaming tugunagi va pi- 
yozboshi kesib yoki bo‘laklarga boclib ekiladi. Ba’zi mada­
niy o‘simliklar 
parxish 
yo‘li bilan ko‘paytiriladi (tok, atir- 
gul, qoraqat). Bunda o‘simliklar novdasining ma’lum qis­
mi asosiy poyadan ajratilmagan holda tuproqqa ko‘miladi. 
Ko‘milgan novda ildiz hosil qilgandan keyin asosiy poyadan 
ajratiladi.
Shunday qilib, tez va yuqori hosil olish, yaxshi sifatli 
navlami saqlab qolish hamda ko‘paytirish maqsadida mada­
niy o‘simliklar vegetativ yo‘l bilan ko'paytiriladi.
78

---

1
. Ток, anjir, anor, jiyda va terakni qalamchasidan ko‘paytirish 
uchun nima qilish kerak?
2. Qalamchalar o‘sib chiqishi uchun qanday sharoit zarur?
3. Kurtak payvand qanday qilinadi?